Diğer adları : Kobalamin Folik Asit RBC folat
Resmi adı : Vitamin B12; Folat

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Anemi veya nöropatininin (sinir hasarı) nedenini saptamaya yardımcı olmak; bazı hastalardaki beslenme durumunu belirlemek veya B12 veya folat eksikliğinin tedavisinin etkinliğini izlemek için test yapılmalıdır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Büyük kırmızı kan hücrelerine (RBC) rastlandığında; anemi ya da nöropatinin semptomları görüldüğünde; B12 veya folat eksikliği tedavisi yapılacağı zaman bu test istenir.

Gerekli Numune Nedir?
Kolunuzdaki bir damardan (venden) alınan kan numunesinde çalışılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Kanınız alınmadan önce 6-8 saat aç kalmanız istenebilir.

Ne test edilmektedir?
Bu testle kanın sıvı bölümündeki (serum) vitamin B12 ve folate konsantrasyonu ölçülür. Kırmızı kan hücreleri içerisindeki folate miktarı da ölçülebilir. Normal olarak hücre içerisindeki serumdakinden daha yüksek konsatrasyondadır.

B12 ve folat’ın her ikisi de B kompleks vitaminlerinin bir parçasıdır. Folat yeşil yapraklı sebzelerde, turunçgillerde, kuru fasulye ve bezelyede, karaciğerde ve mayada bulunur. B12 ise hayvan ürünlerinde örneğin kırmızı ette, sütte yumurtada ve kümes hayvanlarında bulunur. Son yıllarda vitamin B12 ve folat açısından desteklenmiş tahıllar, ekmekler ve diğer tahıl ürünleri B12 ve folat diyet kaynağı olarak önem kazanmıştır.

B12 ve folat normal RBC formasyonu, dokular, hücre onarımı ve DNA sentezi için gereklidir. Folat örneğin gebelik sırasında fetusda hücre bölünmesinde önemli iken, B12’de sinir sağlığı için önemlidir. Hem B12 hem de folat eksikliği makrositik anemiye yol açabilir. Megaloblastik anemi olarak adlandırılan bu durum, RBC’lerin üretiminin azalması ama daha büyük RBC’nin gözlenmesi olarak bilinir. Makrositik RBC ‘ler normal RBC’lere göre daha kısa bir yaşam süresi vardır. Hemolize daha yatkındırlar, yorgunluk, güçsüzlük gibi anemi semptomlarına yol açabilirler. B12 eksikliği değişen derecelerde nöropatiye neden olabilir ve sinir hasarı hastaların ellerinde ve ayaklarında hissizliğe ve uyuşukluğa neden olurlar. Folat eksikliği özellikle erken hamilelik dönemlerinde fetüste spina bifida gibi nöral tüp defekti riskini artırır.

B12 ve Folate Eksikliğinin nedenleri çeşitlidir:

Yetersiz alım
İnsan vücudu yıllar boyunca B12’yi karaciğerinde depolar ve besinlerle kolayca sağlanır. Bu vitaminin diyetle eksikliği oldukça nadir görülür. Genellikle malnutrisyon durumlarında ve vejeteryanlarda görülür. Vejeteryanların çoçuk ve bebeklerinde de görülebilir. Çünkü yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da depolanmazlar ve eksikliği daha hızlı görülür.

Folatın yaygın eksikliliği daha alışık olunanan bir durumdur, fakat folat açısından desteklenen ekmeklerin ve tahıl ürünlerinin kullanılması ile daha az görülür hale gelmiştir. Folat, B12 den daha küçük miktarlarda dokularda depolanır ve folat, B12’den daha düzenli olarak tüketilmelidir.

Malabsorbsiyon
Hem B12 ve hem folat eksiklikleri ince bağırsakta emiliminin bozulması durumlarında görülebilir. Bunlar:

Çölyak hastalığı
Mide ve bağırsaklarda bakterilerilerin aşırı çoğalması
Mide asit üretiminin azalması (Mide asidi yiyeceklerdeki B12’yi proteinlerden ayırmak için gereklidir)
Pernisiyoz anemi, B12 eksikliğinin en sık sebebidir. İntrinsik faktör olarak adlandırılan bu molekül sadece midede bulunan pariyetal hücreler tarafından salınır, midede intrinsik faktör ve B12 birleşir ve incebağırsakta beraberce emilirler. Pernisyöz anemide az veya hiç intrinsik faktör olduğu için B12 vitaminin emilimi bozulmuştur..
Midenin (pariyetal hücreler dahil) veya bağırsakların alındığı cerrahi işlemler sonrası da B12 emilimi bozulur.
Azalmış alım

Şu durumlarda görülür:

Karaciğer ve Böbrek Hastalıları
Alkolizm – B12 ve folat az emilir ve böbreklerden fazla atılır.
Artmış ihtiyaç

Gebelerde fetal gelişim için çok miktarda folat ihtiyacı olur gestasyon süresince bu ihtiyaç yoğunlaşacaktır ve eksikliğinde prematüre doğum ve çocukta nöral tüp bozukluğuna yol açabilecektir

Test için numune nasıl toplanır?
Koldaki bir venden enjektör ile alınan kan örneği

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Örnek alımından 6-8 saat önce açlık gerekebilir. Özel laboratuvar kurallarına bakılabilir veya sağlık çalışanlarına sorulabilir.

Nasıl kullanılır?
B12 ve folat ;makrositik aneminin nedenini teşhis etmek için başlıca tercih edilen testlerdir. Tam Kan Sayımı testi sırasında büyük RBC(eritrosit) , azalmış hemoglobin konsatrasyonu saptanırsa, bu testler istenebilir. Folat, B12 ve diğer testler hastanın genel sağlık durumu ve beslenme durumu göstergeleri, malnutrisyon ve malabsorbsiyonu gösteriyorsa istenebilir. Bu testler alkolik kişilerde ve kistik fibrozis, Chron hastalığı, çölyak hastalığı gibi malabsorbsiyona neden olan hastalıklarda da istenir. B12 ve folat özellikle yaşlılarda mental yada davranış değişimlerinin sebebini saptamak içinde istenebilir.

B12 folatla ya da tek başına nöropatinin nedenini teşhis etmek için de (örneğin bir KMP(kapsamlı metabolik panel) ile) istenebilir

B12 ve folat eksikliği olan hastalarda, bu testler arada sırada tedavinin etkinliğini izlemekte içinde istenebilir. Bu durum B12 ve folat emilimi olmayan hastalarda ve uzun dönemli tedavilerde geçerlidir.

Serum yada RBC folat testi nin her ikisini de yetmezlik tanısında kullanılamaz. Bazı doktorlar RBC folat testinin serum folattan klinik için daha uygun olduğunu düşünüyorlar ancak bu yaygın olarak kabul görmüş bir düşünce değildir.

Ne zaman istenir?
B12 ve folat testi rutin olarak yapılan bir Tam Kan Sayımı testi sırasında ,anemi semptomlarının değerlendirmesinin bir parçası olarak yada büyük RBC varlığında istenmelidir.

Özellikle bir yaşlıda mental yada davranışsal değişimler örneğin hırçınlık, konfüzyon, depresyon yada paranoya sergilediğinde, B12 ve folat, belirtilen durumların teşhisinde kullanılabilir. Buna ek olarak bir hasta B12 ve folat eksikliğine işaret eden fiziksel semptomlara sahipse örneğin, baş dönmesi, zayıflık, yorgunluk ve ağız ya da damakta yara gibi bu dumda da testler istenebilir.

Eğer bir hasta ağır sinirsel hasar ya da bozulma örneğin ellerde, kollarda, bacaklarda ve ayaklarda karıncalanma, yanma, uyuşma gibi semptomlara sahipse, bir B12 testi bunların nedenini teşhis etmek ve B12 eksikliğinin varlığını belirlemek için istenebilir. B12 ölçümü tek başına yada folatla birlikte istenebilir. Aynı zamanda diğer ilgili testlerle örneğin KMP ile birlikte de istenebilir.

Folat ve B12 testi hastada malabsorbsiyon ve malnutrisyon belirtileri olan veya beslenmeyi etkileyen bilenen bir hastalık varlığında genel sağlık durumunu değerlendirilmesinin bir parçası olarak istenebilir. B12 ve folat eksikliği olan emzirilen bir çocukta, bu durumu değerlendirmek için hem çocukta hem de annede test istenebilir.

Bir hasta B12 ya da folat eksikliğinden dolayı tedavi alıyorsa, arada sırada tedavinin etkinliğini izlemek için de test istenebilir. Beslenme eksikliği olan bir kişi tedaviyi izlemek için yapılmalıdır. Folat veya B12 açısından kronik eksiklikiği olan bireylerde uzun dönem tedavi planının bir parçası olarak istenebilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Doktor, B12 ve/veya folat eksikliği için araştırma yapıyor ve eğer hastanın B12 ve/ya folat konsantrasyonu düşmüş ise, yetmezlik mevcuttur. Test sonuçları eksikliğin varlığını gösterir ancak eksikliğe bağlı anemi yada nöropatinin şiddetini göstermez.

Eğer B12 ya da folat eksikliği olan hasta (B12 enjeksiyonları ile) tedavi oluyorsa, normal ya da normalin üzerindeki sonuçlar tedaviye bir yanıt olduğu anlamını taşır.

B12 ve folat’ın yüksek seviyeleri genellikle klinik olarak izlenemez. Artmış B12 lösemi yada karaciğer disfonksiyonu durumlarında görülebilir. Artmış folat pernisyöz anemi ve vejeteryan diyetlerinde görülebilir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Eğer hasta sadece folik asit almasına karşın B12 ve folat yönünden de eksikse, B12 eksikliği maskelenebilir. İkisine de bağlı olan anemi düzelirken, nöropati devam edecektir.

B12 eksikliğine neden olan pernisyöz anemi tanısının doğrulanmasında eskiden Schilling testi istenirdi. Schilling test halen arada sırada istenen bir testtir ama radyoaktif B12 verildiği için tercih edilmesi azalmıştır. Schilling testi intrinsik faktörün antikora ve pariyetal hücre antikoruna bağlanmasının ölçülmesi ile değiştirilerek yenilenmiştir.

B12 ve folik asit seviyelerini düşüren ilaçlar oral kontraseptifler, östrojenler, alkol ve bazı antibiyotikler olarak sıralanabilir.

B12 ve folik asit gibi destekleyicileri fazla miktarda almak bana zarar verir mi?
Genellikle hayır. B12 ve folik suda çözünür. Fazla miktarda B12 ve folat vücuttan idrar ile atılarak temizlenir.

Folat ve Folik Asit arasında bir fark var mı?
Hayır, tamamı ile aynıdırlar.

Kaynakça : labtestsonline