TSH yani tiroit stimülan hormon, hipofiz bezinden salgılanır. Kan dolaşımıyla tiroit bezine gelir ve bezin uyarılmasını sağlar. Sonraki aşamada tiroit bezinden tiroit hormonları serbest kalır ve fonksiyonlarını yerine getirmek adına vücudun her yerine dağılırlar. Tiroit hormonları T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) olarak 2 çeşittir. Vücutta T4 formu daha fazla bulunmaktadır.

Tiroit hormonlarının üretimi için iyot gereklidir. Vücutta hormon salgılayan diğer organ ve bezler içerisinde hormon sentezi için iyoda ihtiyacı olan tek bez tiroittir. İyot alımı çeşitli gıdalar ve özellikle sofra tuzu tüketimi ile gerçekleşir. Günlük iyot gereksiniminin %10’u ise içme suyundan sağlanır. Tüketimi sonrasında iyot, ince bağırsaklardan emilir ve üretilecek tiroit hormonlarının yapısına katılmak üzere tiroit bezine ulaşır.

Tiroit bezinden salgılanan T3 ve T4 vücutta birçok metabolik düzenlemede görev alır. Bebeklik döneminde zeka gelişimi ve büyüme için tiroit hormonları gereklidir. Yetişkin bireylerde tiroit hormon seviyelerinin düşük olması sonucu metabolizma yavaşlar, kilo alımı artar ve kişinin kan dolaşımında yer alan yağ yapıdaki moleküllerde artış meydana gelir. Aynı zamanda aşırı uykululuk hali tipiktir. Tiroit hormonlarının eksikliği seksüel fonksiyonlar üzerine de olumsuz etki yapar ve her iki cinsiyet için libido kaybına yol açar.

Tiroit hormonlarının fazlalığında da libido kaybı yani cinsel isteksizlik görülebilir. Tiroit hormonlarının fazlalığı çocukluk döneminde gerçekleşirse, büyüme kıkırdaklarının erken kapanmasına bağlı olarak kısa boyluluk meydana gelir, yetişkinlerde ise hızlı kilo verme, sıcağa tahammülün azalması, aşırı terleme, oksijen ihtiyacında artma, kalbin hızlanması, aşırı sinirlilik ve kaygıda artış gibi belirtiler ile kendini gösterir.

TSH nedir?

TSH hipofiz besinin ön kısmındaki hücrelerden salgılanan glikoprotein yapıda bir hormondur. Tiroit bezindeki hücrelerin gelişimini kontrol eder. Aynı zamanda T3-T4 hormonlarının yapım ve salınmasındaki biyokimyasal olaylar için düzenleyici etki yapar. Tiroit hastalıklarının tanısı için TSH düzeyi tayini önemlidir.

Hipofizin tiroit bezinin çalışmasını uyarması gibi hipofizden TSH üretimini kontrol eden, hipotalamus adında bir üst merkez vardır. Hipotalamustan salgılanan TRH (TSH salgılatıcı hormon), hipofize ulaştığında TSH’ın yapımını ve salınmasını uyarır.

TSH düzeyleri, gün içerisinde belirli bir ritim içinde değişiklikler gösterir. Sağlık sorunu bulunmayan bir bireyde uyku saatine yakın yükselmeye başlar, sabahın erken saatlerinde TSH düzeyi maksimum seviyeye ulaşır. İlerleyen saatlerde düşmeye başlayan TSH düzeyi, öğle vakti minimum seviyeye gelir.

Normal TSH değeri kaçtır?

Kandaki TSH için normal kabul edilen değerler 0.35-4.5 mU/ml arasındadır. Genç bireylerde üst sınır değeri olan 4.5 mU/ml, 2.5 mU/ml değerine düşer. Yaş ilerledikçe TSH düzeyi, insan yapısı gereği yükselmektedir.

TSH yüksekliği ne anlama gelir?

TSH düzeyi yüksek iken kandaki tiroit hormon düzeylerinin düşük olması bezin uyarılmasına rağmen fonksiyonlarını yerine getiremediğini gösterir. Hipotiroidi olarak adlandırılan bu durumda bütün vücut etkilenir ve metabolizma yavaşlar. Başlangıç aşamasında belirgin bir bulgu vermeden ilerleyen hastalık zaman içerisinde, obezite, eklem ağrıları, kısırlık ya da kalp hastalıklarına zemin hazırlar. Depresyon ve hafızanın zayıflaması gibi nörolojik semptomlara yol açabileceği gibi saçlarda zayıflama ve kadınlarda adet dönemlerinde değişikliklere neden olabilir. Çeşitli nedenlerle bu durum ortaya çıkabilir:

•    Hashimato tirioditi

•    Tiroit cerrahisi

•    Radyoaktif iyot veya boyuna radyasyon tedavisi sonrası

•    Bazı durumlarda hamilelik sonrasında görülen postpartum tiroitit

•    Virüslere bağlı hastalıklar sonucu

Uzun süre tanı ve tedavi almayan hipotiroidi hastalarında nadir de olsa hayatı tehdit edici bir durum olan miksödem tablosu ortaya çıkabilir. Bu tabloda sıvı toplanması özellikle deri, kalp kası ve çizgili kaslarda belirgindir.

TSH yüksekliğinde tedavi nasıldır?

TSH’ın yüksek olduğu hipotiroidi, çok sık karşılaşılan bir durumdur. Belirti ve bulguların varlığı durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir. Gerekli tedavi aile hekimleri, iç hastalıkları uzmanları veya endokrinoloji uzmanları tarafından sağlanır.

TSH düzeyinin 10mU/ml ve üzeri olduğu kişilerde mutlaka tedavi gereklidir. Hem TSH düzeylerinin baskılanması hem de doğru şekilde fonksiyon gösteremeyen tiroit bezinin vücut için gerekli hormonların sağlanması adına hastalara dışarıdan hormon takviyesi sağlanır.

TSH düşüklüğü ne anlama gelir?

Hipofizden salgılanan TSH miktarının azlığı, tiroit bezinin aşırı fonksiyon göstermesiyle TSH üretiminin baskılanmasına bağlı olarak gerçekleşebilir. Hipertroidi olarak adlandırılan bu durumda baskılanmış TSH’a ek olarak yüksek T4 ve T3 düzeyleri vardır. Fazla miktarda üretilen tiroit hormonlarına bağlı olarak metabolizma hızlanır.

İştahta artış, kalp hızında yükselme ve sinirlilik gibi belirtiler ortaya çıkar. El ve parmaklarda titreme, terleme artışı, bağırsak hareketlerinde artış ve kas güçsüzlüğü eşlik edebilecek diğer belirtilerdir. Aynı zamanda aşırı çalışan tiroit bezinin büyümesi ile boyunda guatr olarak adlandırılan şişlik oluşabilir.

Fazla miktarda tiroit hormonu sentezlenmesi sonucu TSH düşüklüğüne neden olan durumların en sık karşılaşılanları:

•    Graves hastalığı

•    Tiroit nodülleri

•    Fazla miktarda iyot tüketimi

Graves hastalığında kişinin kendi bağışıklık sisteminin tiroit bezine saldırması sonucu tiroit bezi çok fazla miktarda hormon üretir. Ailesel bir hastalıktır. Hipertroidinin en sık nedenidir. Tiroit belirtilerine ek olarak hasta kişilerde çeşitli göz bulguları da ortaya çıkar. Gözlerde kuruluk, batma hissi, ışıktan rahatsız olmak, çift görme ve gözün arkasında basınç hissi, en sık görülen göz yakınmalarıdır.

Tiroit bezinde büyüyen hücre grupları, nodüller oluşturarak vücudun ihtiyacından fazla tiroit hormonu üretmesine neden olur.

Gıdalar ya da çeşitli ilaçlara bağlı olarak iyot alımının arttığı durumlarda tiroit bezi aşırı fonksiyon göstererek hipertiroidiye neden olabilir.

Aşırı miktarda tiroit hormonunun kan dolaşımında yer alması sonucu tirotoksikoz olarak adlandırılan klinik ortaya çıkar. Hipertrioidi bulgularının abartılı halidir. Yüksek ateş, anormal derecede hızlı kalp atımları ve bilişsel işlevlerde bozukluklar oluşur. Ölümcül seyredebileceği için hızlı tanı ve tedavisi önemlidir.

TSH düşüklüğü aynı zamanda herhangi bir nedenin hipofiz bezinde hasara yol açması sonucu ortaya çıkabilir.  Hipofizin harabiyeti sonrası TSH salgılanamaması sonucu tiroit bezinin uyarımı gerçekleşmez ve böyle durumlarda hipertiroidi yerine hipotiroidi bulguları ortaya çıkar.

TSH düşüklüğü ile seyreden hastalıklarda tedavi nasıldır?

Çeşitli hastalıklarla birlikte görülen tiroit hormonlarının aşırı sentezi ile TSH’ın baskılanması durumunda, hangi tedavinin uygulanacağının kararı altta yatan nedenin tespiti ile gerçekleşir.

Tiroit bezinin vücuttaki konumu gereğince aşırı büyümesi halinde çevresinde yer alan yemek borusu, soluk borusu ve ses telleri gibi yapılara bası yapabilir. Aynı zamanda aşırı büyümüş bir bez kötü bir kozmektik görünüme neden olabilir. Bası semptomları ve kötü kozmetik görünüme ek olarak, hipertiroidizm ve kanser şüphesi cerrahi tedavi seçimine yönlendiren nedenler arasındadır.

Cerrahi tedavi seçeneğine ek olarak, anti tiroit ilaçlar ve radyoaktif iyot tedavisi  temel tedavi yöntemleri arasındadır. Yöntemlerden hangisinin uygulanacağına, hastanın özelliklerine bağlı olarak, başvurduğu sağlık kuruluşunda tedavisini yönlendiren hekim ile birlikte karar verilmesi gereklidir.

TSH ve tiroit hormonlarının seviyelerindeki değişiklikler sonucu meydana gelen belirti ve bulguları vücudunuzda gözlemlemeniz halinde, sağlık kuruluşlarında muayene ve kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark