Diğer adları : Tiopürin metiltransferaz TPMT RBC
Resmi adı : Tiopürin S-metiltransferaz

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Tiopürin ilaçlarıyla (merkaptopürin, azatiopürin, tioguanin) tedavi edilen hastalarda bu ilaçlardan kaynaklanabilecek ciddi yan etkileri önlemek amacıyla bakılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Tiopürin ilaç tedavisinden önce.

Gerekli Numune Nedir?
Koldaki bir venden alınan kan örneği.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır

Ne test edilmektedir?
Tiopürin ilaçları bağışıklık sistemini baskılarlar. Azotioprin, merkaptopürin ve tioguanin bu gruba girerler. Bu ilaçlar akut lenfoblastik lösemi, inflamatuvar bağırsak hastalığı ve otoimmün hastalıkları tedavi etmek için kullanılırlar. Bu ilaçlar ayrıca organ nakli yapılan hastalarda vücudun organı reddetmesini önlemek amacıyla da kullanılır. Bu test eritrositlerdeki tiopürün S-metiltransferaz (TPMT) enziminin aktivitesini belirler. TPMT aktivitesinin seviyesi tiopürünlerin metabolizmasının etkinliği ile ilşkilidir.

Tiopürin önce aktive edilip sonra vücutta inaktive edilmelidir. TPMT önemli deaktivasyon elemanlarından biridir. Eğer vücutta yeterli miktarda TPMT yoksa, ilacın zehirli bileşenleri vücutta depolanmaya başlar. Her 300 kişiden birinde şiddetli TPMT eksikliği mevcuttur ve nüfusun %10’ unda TPMT miktarı normalden azdır. TPMT enziminin azlığı veya yokluğu kemik iliğinin baskılanmasına (myelosüpresyon) sebeb olur ve eğer bu hastalar normal dozda tiopürin ile tedavi edilmeye çalışılırsa ciddi şekilde hasta olabilirler. Bu süpresyon kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin azalmasına bağlı olup enfeksiyonlara ve anormal kanmalara sebeb olabilir. Bu yan etkiler tedaviye başlanmadan önce TPMT seviyesi ölçülürse önlenebilir.

TPMT aktivite düzeyi, TPMT nin üretimini kodlayan gendeki çeşitlilikten (mutasyonlar) etkilenebilir. Bu kişilerde tek zamanlı DNA testi yapılabilir. Testler en sık karşılaşılan mutasyonları saptayabilir, mutasyonların hepsini saptayamaz ve henüz tanımlanamamış olan mutasyonları da saptayamaz. Bu test doktora hastanın tiopürinlere karşı nasıl cevap vereceği hakkında bilgi verir fakat vücutta ne kadar TPMT olduğunu söylemez. TPMT üretimi konusunda aynı gen çeşitine sahip olunsa bile kişiden kişiye veya ırksal olarak anlamlı farklılıklar vardır. Tiopürin tedavisinden etkilenmese bile ve her zaman yapılabilse de, ilaç tedavisine başlanmadan önce test yapılmalıdır.

Test için numune nasıl toplanır?
Kolunuzda ki bir venden alınan kan örneği.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Hayır.

Nasıl kullanılır?
TPMT tiopürin ilaçlarıyla tedaviye başlayacaklarda ölçülür. Bu test hastaların kan hücrelerinin sayısının azalması gibi ciddi yan etkileri geliştirme riskini belirler.

Ne zaman istenir?
Doktor tiopürin tedavisine başlamadan önce TPMT testini ister.

Test sonucu ne anlama gelir?
Eğer bir hastanın TPMT aktivitesi belirlenemeyecek kadar düşükse hastanın tiopürin tedavisinden yan etki görme riski oldukça yüksektir. Genellikle doktor böyle bir durumda alternatif bir ilaç tedavisi uygular.

Düşük kan TPMT aktivitesi olan hastalarda, tiopürin ilaçlarının neden olduğu saç dökülmesi, karın ağrısı, ishal ve pankreasın inflamasyonu gibi daha az ciddi yan etkilerin görülme riski artar. Bu gibi durumlarda ilacın dozu doktor tarafından azaltılır.

Eğer bir hastanın kan TPMT aktivitesi normalse doktor bu hastayı normal tiopürin ilaç düzeyleri ile tedavi edebilir.

Çok az insanda TPMT aktivitesi yüksek bulunur. Tiopürin ilaç tedavisinin etkinliğinin azaltacağını düşündürür fakat henüz böyle bir durumda tedavinin nasıl uygulanacağı konusunda tam bir anlaşma mevcut değildir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
TPMT enzim aktivitesi eritrositlerde ölçülen bir testtir, bu nedenle yeni kan nakli yapılan hastalarda bu testin yapılması yanıltıcı olur.

Tiopürin ilaç tedavisi de bu enzimin aktivitesini etkileyeceği için bu test tedaviye başlanmadan önce yapılmalıdır.

Üretilen TPMT miktarı her insan da var olan TPMT geninin iki kopyası tarafından yönetilir. TPMT geninin yaklaşık bir düzine kadar çeşidi mevcuttur fakat bir çok insanda normal “wild type” TPMT genin iki kopyası mevcuttur ve bu yeterli miktarda TPMT üretmeye yetmektedir. Orta derecede TPMT üreten insanlarda bir normal gen ve azalmış TPMT ile ilgili bir gen çeşidi (heterozigot) mevcuttur .Az veya hiç TPMT üretemeyen kişilerde aynı veya farklı iki anaormal gen kopyası mevcuttur. Bir düzineden fazla TPMT gen çeşidi tanımlanmış olsa da bunların üç tanesi TPMT eksikliğinin %95 inden fazlası ile ilişkilidr.

Normalde TPMT vücutta ne işe yarıyor?
Bu tam olarak bilimiyor. Enzim birçok hücrenin içinde bulunuyor ancak şu anda ilgilenilen konu sadece tiopürin tedavisi alan hastalardaki etkisi.

Kaynakça : labtestsonline