Diğer adları : Na
Resmi adı : Sodyum

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Sodyum konsantrasyonunuzun normal limitler dahilinde olup olmadığını belirlemek; elektrolit dengesi ve böbrek fonksiyonunun değerlendirilmesine, kronik veya akut hipernatremi veya hiponatreminin takibine yardımcı olmak için bu test istenir.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Vücudunuz susuz kaldıysa (dehidratasyon) veya ödem varsa; yüksek veya düşük kan basıncı gibi belli bazı kronik rahatsızlıkları izlemek için bu testten geçilir.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol damarınızdan iğneyle alınan kan veya bazı olgularda idrar numunesi kullanılır..

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Test için hazırlık yapılması gerekmemektedir.

Ne test edilmektedir?
Bu test kandaki sodyum düzeyini ölçmektedir. Sodyum sinir ve kas fonksiyonları da dahil olmak üzere normal bedensel süreçler için yaşamsal önemde bir mineraldir. Ancak çok fazla sodyumyüksek kan basıncı olasılığını artırmaktadır. Sodyum, hücrelerinizin normal fonksiyon görmesi ve vücut içindeki sıvı miktarının düzenlenmesine yardımcı olmak için potasyum, klor ve bikarbonat (veya total CO2) benzeri elektrolitlerle birlikte fonksiyon gören pozitif elektrik yüklü bir moleküldür. Terlediğiniz zaman kaybettiğiniz elektrolitleri yerine koymanız gerekir. Sodyum tüm vücut sıvılarında bulunmakta, en yüksek konsantrasyonlarına ise kanda ve hücredışı sıvılarda rastlanmaktadır. Bu hücredışı sodyum ve yine tüm vücut sıvısı böbrekler tarafından düzenlenmektedir.

Sodyumu diyetimizle, sofra tuzuyla (sodyum klorür veya NaCl), bir miktarını da yiyeceklerimizin çoğundan temin ederiz. İnsanların çoğu yeterli miktarlarda tuz tüketmektedir. Vücut gerekli miktarını kullandıktan sonra böbrekler geri kalanını idrarla atarak sodyum konsantrasyonunu çok dar bir aralıkta tutar. Vücut bu işlevi gerçekleştirmek için:

İdrarla sodyum atılımını artırabilen (natriüretik peptidler) veya azaltabilen (aldosteron) hormonları üretir.
Su kayıplarını engelleyen bir hormon (antidiüretik hormon, ADH) üretir.
Susuzluk hissini kontrol eder (kan sodyumunda % 1’lik artış bile sizin susamanız ve su içerek sodyum düzeyinizin normale dönmesine yol açacaktır).
Bu kontrol sistemlerinin birinde oluşan bazı sorunlar genellikle anormal kan sodyum düzeylerine neden olur. Kandaki sodyum düzeyi değiştiğinde vücudunuzun su içeriği de değişecektir. Bu değişiklikler dehidratasyona veya özellikle bacaklarda ödeme neden olabilir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir kol damarınızdan iğneyle alınan kan numunesi kullanılır. Bazı olgularda idrar numunesi gerekli olabilir.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test için hazırlık yapılması gerekmemektedir.

Nasıl kullanılır?
Dehidratasyon, ödem ve çeşitli hastalıklarla ilişkili hiponatremi veya hipernatremiyi belirlemek için kan sodyum testi kullanılmaktadır. Doktorunuz elektrolit dengesizliğini araştırmak için diğer elektrolitlerle birlikte bu testi de isteyebilir. Beyin, akciğerler, karaciğer, kalp, böbrek, tiroid veya böbrek üstü bezlerini tutan hastalık veya bozukluğun sodyum eksikliği veya fazlalığına bağlı olup olmadığı veya alevlenip alevlenmediğini belirlemek için bu test istenebilir. Elektrolit dengesizliği olduğu bilinen hastalarda tedavinin etkinliğini izlemek için kan sodyum testi istenmektedir. Diüretiklergibi sodyum düzeylerini olumsuz etkileyebilen ilaçları alan hastalarda da bu test istenebilmektedir.

Anormal kan sodyum düzeylerine sahip hastalarda, dengesizliğin çok fazla sodyum alımı veya kaybına bağlı olup olmadığını belirlemek için tipik olarak idrar sodyum düzeyleri de test edilmektedir. Hastadaki yüksek kan basıncının çok fazla tuz tüketimine bağlı olup olmadığını anlamak için de idrarda sodyum analizi istenmektedir. Doktorun tedaviyi yönlendirmeye yardımcı olma amacıyla yaptığı böbrek fonksiyon testleri anormal çıkan hastalarda da sıklıkla bu test kullanılmaktadır.

Ne zaman istenir?
Hastaların çoğunda bu test rutin laboratuvar değerlendirmesinin bir bölümünü oluşturmaktadır. Bir grup olarak sıklıkla istenen kan elektrolitlerinden biridir. Kişide spesifik olmayan yakınmalar varlığında, IV sıvı tedavisini izlerken veya dehidratasyon olasılığında yaygın biçimde yararlanılan temel metabolik panelin bileşenlerinden biridir. Yüksek kan basıncı, kalp yetmezliği, karaciğer ve böbrek hastalığı gibi belli bazı sorunların tedavisini izlemek için sıklıkla elektrolit paneli ve temel metabolik paneller de kullanılmaktadır.

Hastada zayıflama, zihin bulanıklığı ve uyuşukluk gibi sodyum eksikliği ( hiponatremi ) veya susuzluk hissi, idrar miktarında azalma, kas seyirmeleri ve/veya ajitasyon gibi hipernatremi bulguları varsa kan sodyum testi istenebilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Düşük bir kan sodyum düzeyi genellikle çok fazla sodyum kaybı, su alımı veya tutulumu veya vücutta sıvı birikimi (ödem) sonucu hiponatreminiz olduğu anlamı taşır. Sodyum düzeyi hızla düşerse, kendinizi güçsüz veya yorgun hissedebilirsiniz, ağır olgular zihin bulanıklığı hatta komayla sonuçlanabilir. Sodyum yavaş yavaş düşerse hiçbir belirti vermeyebilir. İşte bu yüzden herhangi bir hastalık belirtisi olmasa bile sıklıkla sodyum düzeyleri kontrol edilir.

Hiponatremi nadiren sodyumun az alımına ( yiyeceklerle yetersiz alım veya IV sıvılarda yeterince sodyum bulunmaması) bağlı olabilmektedir. Çoğunlukla soyumun kaybına bağlıdır (Addison hastalığı, ishal (diyare), aşırı terleme, diüretik alımı veya böbrek hastalığı). Bazı olgularda su artışına bağlıdır (çok fazla su içmek, kalp yetmezliği, siroz, protein kaybına neden olan böbrek hastalıkları [nefrotik sendrom). Birçok hastalık (özellikle beyin ve akciğeri ilgilendiren hastalıklar, birçok kanser tipi) ve bazı ilaçlar vücudunuzun çok fazla antidiüretik hormon (ADH) üretmesine, buna bağlı çok fazla su tutmasına sebep olur ve hiponatremiye neden olur.

Kan sodyum düzeyinin yüksekliği yeterince sıvı almadığınız için hemen hemen her zaman vücudunuzun susuz kalmasına bağlı hipernatreminiz olduğu anlamı taşır. Mukoza kuruluğu, susuzluk hissi, ajitasyon, huzursuzluk, şuursuz davranışlar, düzeyler aşırı yükselirse koma veya kas kasılmaları gibi bulgular saptanır. Nadiren, hipernatremi yeterince su almadan tuz tüketiminin artmasına, Cushing sendromuna veya çok az ADH üretiminin görüldüğü diabetes insipidus denilen bir bozukluğa bağlı olabilir.

Kan düzeyleriyle birlikte idrar sodyum konsantrasyonları da değerlendirilmelidir. Konsantrasyonlar kan düzeylerini (veya tersini) yansıtabilir. Vücut normalde fazla sodyumu attığından kan düzeylerinin yüksekliği nedeniyle idrar düzeyleri de yükselebilir. Vücut çok fazla sodyum kaybettiğinde de idrar sodyum düzeyleri yükselebilir. Bu durumda kan düzeyleri normal veya azalmış olabilir. Kan sodyum düzeyleri yetersiz alıma bağlı olarak düşmüşse idrar konsantrasyonları da düşecektir.

İdrarda azalmış sodyum düzeyleri dehidratasyon, konjestif kalp yetmezliği, karaciğer hastalığı veya nefrotik sendroma işaret edebilir.
İdrar sodyum düzeylerinde artış diüretik kullanımı veya Addison hastalığını gösterebilir.
Sodyum düzeyleri sıklıkla diğer elektrolitlerle ilişkili olarak değerlendirilir. Asidozun nedenini tanımlama amacıyla anyon açığını hesaplamak için sodyum düzeyleri ölçülebilir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Anabolik steroidler, kortikosteroidler, laksatifler, öksürük ilaçları ve doğum kontrol hapları sodyum düzeylerinin yükselmesine neden olabilmektedir. Diüretikler, karbamazepin ve trisiklik antidepresanlar sodyum düzeylerinin azalmasına neden olabilmektedir.

Diyetle alınması önerilen tuz miktarı nedir?
Erişkinler için günde 2400 mg’dan düşük sodyum alımı önerilmektedir. İnsanlar normalde günlük diyetleriyle yeterli miktarlarda sodyum almakla birlikte önerilen sınırın üstüne çıkılmaması önemlidir.

Peynir, çorba, turşu ve krakerler gibi işlenmesi sırasında tuz ilave edilen besinler sıklıkla diyetimizdeki tuz kaynaklarıdır. İlaveten, diğer işlenmiş hazır besinler veya restoran yemekleri de genellikle tuzdan zengindir.

Sodyuma duyarlı veya hipertansiyonu olan kişiler için sodyum alımını kısıtlamak sağlık açısından belirgin derecede yararlı etkilere yol açabilmektedir. Hipertansiyonunuz olmasa bile sağlıklı beslenme açısından sodyumun kısıtlanması yüksek kan basıncı sorunları ve kalp hastalığı gelişme riskini azaltır.

Tuz alma duyusu sonradan kazanılmış ve geridönüşü olan bir duyudur. Daha az tuz tükettiğiniz takdirde tuz tercihiniz de azalacaktır.

Düşük veya yüksek sodyum düzeyleri nedeniyle özellikle risk altında olan kişiler var mıdır?
Evet. İshali, aşırı terlemesi, yanıkları, kusması, Addison hastalığı , böbrek hastalığı veya konjestif kalp yetmezliği olanlarda kan sodyum düzeyleri azalmış olabilir. Dehidratasyon, diüretik kullanımı, Cushing sendromu, kistik fibrozis, nörolojik bozukluklar, hipotiroidizm veya böbrek yetmezliği olanlarda sodyum düzeyleri yükselebilir.

Kaynakça : labtestsonline