Diğer adları : Aktive edilmiş Parsiyel Tromboplastin Zamanı aPTT APTT
Resmi adı : Parsiyel Tromboplastin Zamanı

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Kanama veya trombotik olayın araştırmasının bir bölümü olarak veya fraksiyonlanmamış (standart) heparin antikoagülan tedavisini izlemek için bu test yapılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Nedeni açıklanmamış kanama veya pıhtılaşmanız varsa, fraksiyonlanmamış (standart) heparin antikoagülan tedavisi altındaysanız ve bazen cerrahi öncesi taramanın bir bölümü olarak bu test yapılır.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol toplardamarından alınan kan örneği kullanılmaktadır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır.Gerekmez

Ne test edilmektedir?
Parsiyel tromboplastin zamanı (PTT) testi pıhtılaşma zincirinin içsel (kan damarıyla ilgili) ve ortak yolaklarının işlevselliğini ölçmektedir. Hastalarda kanamalar başlar ve vücut kan pıhtıları oluşturmak için pıhtılaşma süreçlerinden yararlanarak kan damarlarını yaralanmalardan uzak tutar, daha fazla kan kaybını önler ve hasarlanmış alanların iyileşmesine zaman tanır. Pıhtılaşma zinciri karaciğerde üretilen bir pıhtılaşma faktörleri grubunu ilgilendirir. Bu proteinler ya dışsal (dokuyla ilgili) veya içsel (kan damarıyla ilgili) yolaklar boyunca art arda etkinleşirler. Bu yolağın dalları daha sonra ortak bir yolakta birleşir ve stabil bir kan pıhtısı oluşturarak görevlerini tamamlarlar.

Pıhtılaşma zincirinin her bir öğesi uygun biçimde işlev görmeli ve normal kan pıhtılaşması için yeterli miktarda bulunmalıdır. Bir veya birden fazla sayıda faktörde kalıtsal veya edinilmiş yetersizlik mevcutsa veya faktörler normal işlev görmüyorsa, stabil pıhtı oluşumu engellenecek, aşırı kanama ve/ veya pıhtılaşma oluşabilecektir.

PTT testi, reaktifler (kimyasaller) bir test tüpü içinde plazmaya ilave edildiğinde pıhtılaşmanın oluşması için geçen zamanı ölçmektedir. Örneğin pıhtılaşması normalden daha uzun süre alırsa PTT’nin “uzamış olduğu” söylenir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir kol toplardamarına iğne batırılarak kan örneği alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test için hazırlık yapmak gerekmez, ancak yüksek yağlı yiyecekler test ölçümünü etkileyebileceğinden kan alımı öncesi yenmemelidir.

Nasıl kullanılır?
Hastada nedeni açıklanamayan kanama veya pıhtılaşma sorunu varsa PTT testi istenir. Bir kanama veya trombotik atağın nedenini araştırırken başlangıç testleri olarak PT ( pıhtılaşma süreçleri zincirinin dışsal ve olağan yolaklarını değerlendirir) ile birlikte sıklıkla PTT testi de uygulanmaktadır. Özellikle gebeliğin ikinci ve üçüncü üç aylarında yinelenen düşüklerin nedenini araştırmaya yardımcı olmak üzere Lupus antikoagülanını araştıran bir dizi testler panelinin bir bölümü olarak bu test istenebilmektedir. Bazen PTT ve PT testleri cerrahi öncesinde kanamaya eğilimlerin taranmasında da kullanılmakla birlikte sayısız çalışma genellikle bu amaçla kullanılmalarının yarar sağlamadığını göstermiştir.

Fraksiyonlanmamış (standart) heparinle antikoagülan tedaviyi takip için de PTT istenir. Heparin tromboemboliyi önlemek veya tedavi etmek için . damar içi yolla (IV) veya enjeksiyon şeklinde bir ilaçtır. Tedavi edici dozlarda verildiğinde hasta yakından izlenmelidir. Çok fazla verilirse hasta çok fazla kanar, çok az verilirse pıhtılaşma devam edebilir. Bazı olgularda heparinle tetiklenmiş trombositopeni denilen bir komplikasyonda heparin hastanın trombosit sayısını düşürebilmektedir. Bu oluştuğunda ek olarak hirudin veya argatroban gibi başka antikoagülanlar verilebilir. Bu tedavileri takip için de PTT testi kullanılmaktadır. PTT testi kullanılan antikoagülanları doğrudan ölçmez, kan pıhtılaşması üzerine etkilerini ölçer.

PTT uzadığı halde neden antikoagülan tedavi değilse veya yetersiz veya pıhtılaşmış kan örneği gibi başka analiz öncesi sorunlar veya heparin kontaminasyonu varsa olası pıhtılaşma faktör veya inhibitör eksikliklerine ilişkin çeşitli çalışmalarla PTT takip edilir. Hastanın plazması normal plazma havuzundaki örneklerle ( tüm pıhtılaşma faktörleri normal miktarlarda olan verici kanlarının bir kombinasyonu) karıştırılır. Hastada bir faktör eksikse plazmasının normal plazma havuzundaki örneklerle karıştırılması sonucu PTT’nin “ düzelmesi” (normal zaman aralığında pıhtılaşma) için gerekli yeterli miktarda eksik faktörü (faktörleri ) sağlanması gerekir.

PTT düzeltilemezse eksik faktörleri saptamak için daha fazla pıhtılaşma faktörü testi yapmalıdır. Yine düzelmezse uzamış PTT spesifik olan veya olmayan bir inhibitöre bağlı olabilir. Spesifik faktörlere karşı oluşan antikorları test etmek ve spesifik olmayan lupus antikoagülanı ve antikardiyolipin benzeri antikorları tanımlamak için ilave testler yapılabilir.

Ne zaman istenir?
Hasta nedeni açıklanamayan kanama veya morarmalarla, tromboemboliyle, karaciğer hastalığı gibi kronik hastalıklarla veya faktörlerin hızla tüketildiği hem kanama hem de pıhtılaşmalara neden olabilen yaygın damariçi pıhtılaşma (DIC) gibi akut bir hastalıkla geldiğinde PT gibi diğer testlerle birlikte PTT de istenebilir. Hastada trombotik bir olay veya yinelenen düşükler varsa lupus antikoagülanı veya antikardiyolipin antikorlarının değerlendirmesinin bir parçası olarak PTT istenebilir.

Özellikle cerrahi yüksek bir kan kaybı riski taşıyorsa veya hastanın klinik geçmişinde kalıtsal veya edinilmiş faktör veya inhibitör eksikliğinin varlığına işaret edebilen burun kanamaları ve morarmalar gibi kanamalar olduğu bildirilmişse cerrahi öncesi kanamaya yatkınlığın değerlendirilmesi sırasında PTT istenebilir.

Hasta intravenöz (IV) heparin veya heparin enjeksiyonları tedavisindeyse antikoagülasyonun derecesini izlemek için düzenli aralıklarla PTT istenmektedir. Hasta heparin tedavisinden sonra daha uzun süreli varfarin (Coumadin) tedavisine alındığında ikisi örtüşür, hasta kararlı duruma gelene kadar hem PTT hem PT ile takip edilir.

Düşük molekül ağırlıklı heparinin kullanıldığı antikoagülan tedavilerin takibinde PTT yararlı değildir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Normal PTT’ler normal pıhtılaşma fonksiyonunu gösterebilmesine rağmen tek bir faktör hala orta derecede yetersiz olabilir. Normalin % 30-40’ı düzeyine kadar azalmadıkça bu faktörlerin eksikliği PTT testiyle belirlenemeyecektir. Yine lupus antikoagülanı da PTT uzamasına neden olmayabilir. Lupus antikoagülanından (LA) kuşkulanılırsa test için LA’ya duyarlı PTT testi kullanılabilir. Bir pıhtılaşma faktörü olan Faktör VIII yükseldiğinde PTT zamanı kısalabilir. Akut doku yangısı veya travması gibi bir akut faz reaksiyonu sırasında bu olay meydana gelebilir. Bu olay PTT ile takip edilemeyen genellikle geçici bir değişikliktir. Akut faz reaksiyonunun nedeni ortadan kaldırıldığında PTT normale dönecektir.

Uzamış PTT pıhtılaşmanın beklenenden daha uzun süreceği anlamı taşıdığı gibi çeşitli faktörlere bağlı olabilmektedir ( aşağıdaki listeye bkz ). Sıklıkla bu durum bir pıhtılaşma faktörü yetersizliği veya vücudun pıhtılaşma yetisini olumsuz etkileyen spesifik olan ve olmayan inhibitörün varlığını düşündürmektedir. Pıhtılaşma faktör yetersizlikleri edinilmiş veya kalıtsal olabilmektedir. Birkaç faktör de K vitaminine bağımlıdır. Örneğin kişide karaciğer hastalığı veya çok nadiren K vitamini eksikliği varsa bir veya birden fazla sayıda faktör eksik olabilmektedir.

Kalıtsal faktör eksiklikleri üretilen faktörün miktar veya fonksiyonunu olumsuz etkileyebilmektedir.

İnhibitörler Faktör VIII antikorları gibi spesifik olarak belli bazı pıhtılaşma faktörlerini hedefleyen antikorlar veya trombositlerin yüzeyinde bulunan ve fosfolipitler denilen kimyasal maddelere bağlanan lupus antikoagülanı ve antikardiyolipin antikorları gibi spesifik olmayan inhibitörler şeklinde olabilir. Fosfolipitler pıhtılaşma sürecine yardımcı olmaktadır. PTT test reaktifleri (testleri uygulamada kullanılan kimyasal maddeler) fosfolipitler içerdiğinden, bu antikorlar kanamadan ziyade genellikle tromboz olayıyla ilişkili olmalarına rağmen PTT’yi uzatabilmektedir.

İster bir kontaminan olarak ister pıhtılaşmayı önleyici tedavininu bir bölümü olarak heparinin uygulanması PTT’yi uzatacaktır.

PTT’nin uzadığı koşullar aşağıdakileri içerebilir.

Analiz öncesi sorunlar aşağıdakileri içerebilir:

Yetersiz miktarda örnek –yeterli miktarda kan örneği toplanmalıdır. Örnek toplama tüpünde antikoagülan/kan oranı 9:1 şeklinde olmalıdır.
Hematokrit düzeyleri yükselmiş kişilerde PTT uzamış olabilir.
Heparin kontaminasyonu. Özellikle heparin çözeltisiyle yıkanarak “açık” tutulmaya çalışılan intravenöz setlerden kan örneği alındığında en sık görülen sorundur.
Pıhtılaşmış kan örnekleri – pıhtılaşma sürei faktörlerin bir bölümünü tüketmektedir.
Kalıtsal veya edinilmiş faktör eksikliklerinde Bazı faktörlerin eksikliği kanamaya neden olurken, temas faktörleri denilen bir bölümü in vitro ortamda PTT’yi uzatmakla birlikte klinik anlamı olmadığı gibi kanamaya neden olmamaktadır. Faktör yetersizliklerine bağlı uzamış PTT’ler genellikle normal plazma ile karıştırıldıktan sonra “düzelmektedir.” PTT von Willebrand hastalığında uzayabilmektedir.
Lupus antikoagülanı (LA) gibi bir nonspesifik inhibitör LA, PTT’yı veya LA’ya duyarlı PTT’yi uzatmakta olup normal plazmayla karıştırma yoluyla düzemeyecektir. Ancak örneğe fazladan fosfolipit eklendiğinde genellikle düzelecektir.
Spesifik bir inhibitör: Göreceli olarak nadir olmakla birlikte bu antikorlar belli bir faktöre saldırmaktadır. Faktör replasmanları (hemofili A’yı tedavi etmek için kullanılan Faktör VIII ) almakta olan veya spontane olarak bir otoantikora sahip kanama bozukluğu olan kişilerde spesifik bir inhibitör gelişebilmektedir. Spesifik inhibitör PTT ‘yi uzatabilecek veya karışım yapılarak PTT düzelmeyecektir.
Heparin antikoagülan tedavisi ( hedeflenen PTT sıklıkla hastanın tedavi öncesi düzeyinden yaklaşık 1,5-2,5 kat daha yüksektir)
Varfarin (Coumadin) antikoagülasyon tedavisi. Varfarin tedavisini izlemek için PTT kullanılmamakla birlikte varfarin PTT’yi olumsuz etkileyebilmektedir.
Lösemide de PTT düzeylerinin uzadığı görülebilir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Bir kez heparin tedavisine başlandığında anormal PTT ‘nin laboratuvar araştırmasını gerçekleştirmek zordur. Sıklıkla hastada beklenmedik kanama veya pıhtılaşma olduğunda tedaviye başlamadan önce diğer kanama ve hiperkoagülabilite testleriyle birlikte bir aPTT testi istenecektir. Bu mümkün değilse araştırma testlerinin uygulanması o anki akut durum geçene kadar bekletilmelidir.

Bir aPTT testiyle gerçekleştirilebilen diğer testler:

Trombosit sayımları – heparinin tetiklediği trombositopeniyi hemen saptamak için heparin tedavisi sırasında her zaman trombosit sayısının izlenmesi gerekir.
Trombin zaman testi – heparin kontaminasyonunu ekarte etmek için bazen istenir
Fibrinojen testi – PTT ‘nin uzama nedeni olarak hipofibrinojenemiyi ekarte etmek için bu test yapılabilir.
Bir aPTT testi için kan örneği almadan önce yağdan zengin öğünlerden kaçınmalıdır.

Heparin tedavisinin takip için her zaman PTT testi kullanılır mı?
Birkaç koşulda kullanılamaz

Açık kalp cerrahisinde olduğu gibi çok yüksek heparin dozları kullanıldığında PTT duyarlılığını kaybedecek ve pıhtılaşma olmayacaktır. Bu yoğun antikoagülasyon düzeyinde PTT yerine izlem aracı olarak Aktive edilmiş Pıhtılaşma Zamanı (APZ) kullanılır
Derin ven trombozunun önlenmesi gibi başka tedavi uygulamalarında kullanılan hızlı etkili, düşük molekül ağırlıklı heparinin genellikle izlenmesi gerekmemektedir.

Herkes PTT testini kontrol etmeli mi?
Çoğu kez gerekli değildir. Rutin genel tarama testi olarak PTT kullanılmaz. Kişide anormal kanama veya pıhtılaşma bulguları olduğunda istenir. Doktorları işlem sırasında aşırı kanama risklerinin değerlendirmesinin yararlı olacağını düşündüğünde asemptomatik hastalar cerrahiden önce bu tarama testinden geçirilir.

PTT test sonucumu nasıl değiştirebilirim?
PTT testi yaşam tarzı değişiklikleri yoluyla sonuçlarını değiştirebildiğiniz ( belki de K vitamininin tetiklediği faktör yetersizliğiniz dışında) bir test değildir. Pıhtılaşma sisteminizin “sağlam olduğunu “göstermektedir. Edinilmiş faktör eksikliklerine bağlı olarak PTT’niz uzamışsa altta yatan sorunu ele almak sonuçları normale yakın düzeylere indirebilir Geçici veya akut hastalığa bağlı olarak PTT uzamışsa kısa sürede kendiliğinden normale dönmesi gerekir.

Kaynakça : labtestsonline