Diş, diş eti ve çevre dokuların farklı nedenlerden dolayı hasar görmesi ya da kaybedilmesi durumunda uygulanan protez diş, kişiye özel olarak hazırlanır. Böylece kişi, sindirim sisteminin başlangıcı sayılan dişlere tekrar sahip olarak, sağlıklı çiğneme fonksiyonuna kavuşur. Konuşmanın düzelmesini ve kişinin tekrar estetik bir görünüme sahip olmasını da sağlayan protez dişler, kişinin düşen yaşam kalitesini arttırır. Kişiye özel olarak üretilen diş protezleri, hastanın ağız yapısına tam uyum sağlayan, rahat kullanılabilen, ağız içine sabitlenebilen ya da ağza kolayca takılıp çıkarılabilen yapay dişler olarak da tanımlanabilir. Hastanın yeni dişlerine alışması birkaç ay sürebilir. Bu süre boyunca protez, hastanın garip hissetmesine ve rahat edememesine yol açabilir. İlk zamanlarda ağızda hissedilen dolgunluk ya da gevşeklik hissi normaldir. Alışma süreci olarak da tanımlanan bu süre boyunca kişinin yanak kasları ve dili, protez dişe alışır ve bir süre sonra protezi yerinde tutmak için efor sarf etmek gerekmez. Protez diş türlerine geçmeden önce sıklıkla sorulan “Diş protezi Nedir?” sorusunu yanıtlamak gerekir.

Protez diş nedir?

Kaybedilen dişlerin yerine koyulan diş protezi kişiye özel olarak üretilir. Hastanın kişisel ihtiyaçları doğrultusunda üretilen diş protezinin kişinin ağzına tam uyum sağlaması, doğal görünmesi ve kolay kullanım özelliğine sahip olması gerekir. Diş protezi, kaybedilen bir ya da birkaç diş yerine kullanılabileceği gibi tüm dişlerin yerine de kullanılabilir. Ancak diş protezi uygulamalarında hastanın ağzında kalan mevcut dişlerin korunması ön plandadır. Diş protezi, kişinin kemik rengine en uygun tonlarda üretilir. Böylece kişinin protez diş rengi, doğal bir görünüme sahip olur. Diş protezi uygulamasında temel amaç kişinin kaybedilen çiğneme fonksiyonunun geri kazanılmasıdır. Kişinin çiğneme etkinliğinin geri kazanılmasıyla birlikte yaşam kalitesi de arttırılır. Tüm bunların yanı sıra kırılmış, rengi değişmiş ya da şekil bozukluğu olan dişlerin yarattığı psikolojik etkiler de ortadan kaldırılmış olur.

Protez diş türleri nelerdir?

Sindirim sisteminin önemli bir parçası olan dişler, insan sağlığı açısından son derece önemlidir. Diş tedavisinde en son tercih edilmesi gereken diş protezleri çoğunlukla diş çürümesi, dişin kırılması ya da dolgunun yetersiz kalması gibi diş kayıplarına neden olan durumlarda uygulanır. Farklı bir deyişle dişte var olan rahatsızlık, uygulanan tedaviyle düzeltilemeyecek boyuttaysa kişi, diş protezi tedavisinden faydalanabilir. Protez uygulamasında kişinin var olan sağlıklı dişlerinin korunması esastır. Diş protezlerinin genel anlamda sabit ve hareketli olmak üzere iki farklı türü bulunur:

Sabit diş protezi

Ağız içine yapıştırılarak uygulanan sabit diş protezleri, kişinin kendi isteğiyle çıkarılamaz. Çoğunlukla diş kaybı az olan kişilere uygulanan sabit diş protezi, kişinin kendi dişi kullanılarak üretilir. Mevcut dişin kesilerek küçültülmesiyle başlayan işlemin ardından kişinin var olan dişinin üzeri kaplanır ve ardından üzerine protez monte edilir. Farklı materyallerden üretilebilen sabit protezlerin hazırlanıp yerine takılması yaklaşık 10 gün kadar sürer ve bu süre boyunca kişinin 4 ila 5 kez diş hekimine gitmesi gerekir. Kullanılan materyale göre farklı kullanım ömrüne sahip olan sabit protezlerin uygulanması için öncelikle kişinin dişi küçültülür ve ardından hassas ölçü alınır. Hasta ile birlikte uygulanacak diş protezinin rengine karar verilir. Bu noktada önemli olan mevcut dişler ile birebir aynı tona sahip protezin uygulanmasıdır. Bir sonraki ziyarette ise model üzerinde hazırlanan protezin provası yapılır. Ardından, hazırlanan dişin diğer dişler ve çevre dokularla olan teması ayrıntılı şekilde incelenir. Daha sonra diş protezi tekrar hasta üzerinde prova edilir ve rahatsızlık veren bir durum yoksa protez, diş üzerine sabitlenir. Yapıştırıcının artıkları temizlenir ve hasta, dişin kulanım ömrü ve ağız bakımı konusunda ayrıntılı olarak bilgilendirilir. Sabit diş protezinde çiğneme daha rahattır. Kişinin konuşmasına ve görünümüne olumlu katkıda bulunur. Gelişen diş protez teknolojisi sayesinde günümüzde sıklıkla zirkonyum ve laminate restorasyonlar uygulanmaktadır:

• Zirkonyum Restorasyonlar: Beyaz tonlarına sahip metal bir element olan zirkonyum, günümüzde en sık tercih edilen sabit diş protezi materyalidir. Zirkonyum kaplama dişler, işlevsellik ve estetik sağlarken, sağlamlığı ile de ön plandadır. İstenilen renk tonunda ve ışık geçirgenliğinde işlenebilir. Metal alerjisi olan kişilerde uygulanabilen zirkonyum kaplama diş protezleri, pürüzsüz ve doğal bir parlaklığa sahiptir. Mine kaybı olan dişlere, implant üzeri protezlerde, ortodontik tedavinin mümkün olmadığı diş çapraşıklığı veya ayrılıklarında güvenle uygulanabilir.
• Laminate Restorasyonlar: Dişin ön yüzüne, ince yaprak şeklinde porselen yapıştırılarak uygulanan laminate restorasyon işleminde, dişlere müdahale son derece azdır. Yalnızca ön dişlere uygulanabilen laminate restorasyon, dişlerde oluşan renk değişimlerinin kapatılması, mevcut boşlukların gizlenmesi, kırık nedeniyle oluşan görünümün düzeltilmesi gibi nedenlerle uygulanabilir.

Hareketli diş protezi

Eksik dişlerin yerini alabilen aparey olarak tanımlanabilen hareketli diş protezleri, hastanın kendisi tarafından takılıp çıkarılabilir. Doğal dişlerin olduğu fakat sabit protez için yeterli desteğin olmadığı vakalarda uygulanır. Uygulama sırasında var olan dişlerden ve dokulardan destek alınır. Hareketli protezlerin 4 farklı çeşidi bulunur:

• Total Protezler: Kişinin ağzında hiç diş bulunmadığında tercih edilen total protez, alt ve üst çeneye ayrı ayrı uygulanır ve mevcut kemik dokusu ile desteklenir. Halk arasında takma diş olarak da bilinen total protez, çoğunlukla akrilikten üretilir. Kişinin ağız ölçülerine özel olarak üretilen total protez ilk takıldığında ağız içinde yabancılık, dudak ve yanaklarda doluluk hissedilmesi son derece normaldir. Alt protez çoğunlukla üst proteze göre daha fazla hareket eder. Dolayısıyla alt proteze alışmak daha uzun sürebilir. Salgı bezlerinin uyarılmasına bağlı olarak ilk günlerde kişinin tükürük miktarında artış olur. Konuşmanın farklılaşması da son derece normaldir. Total proteze alışma sürecinin kısaltılması için yüksek sesle okumak ve telaffuzda zorlanılan kelimeleri tekrar etmek önerilir. Total protez dişlere alışma süresi genellikle 4 ila 6 hafta kadardır.
• Parsiyel Protezler: Halk arasında kancalı diş protezi olarak bilinen ve doğal dişlerin bir kısmının olmadığı durumlarda uygulanabilen parsiyel protez, hastanın kendisi tarafından takılıp çıkarılabilir. Bölümlü protez olarak da tanımlanan parsiyel protez, kayıp ve eksik dişlerin yerine takıldığında işlevselliğin yanı sıra estetik görünüm de sağlar. Parsiyel protezler çoğunlukla akrilik ve tek parça dökümden üretilir. Var olan dişlere kroşe tellerle tutturulur. Tel görünümünün gizlenmesi için hassas bağlantılı estetik protez uygulanabilir.
• İmmediat Protezler: Geçici protez olarak da bilinen immediat protezler, doğal dişlerin çekilmesiyle oluşan estetik kaygının giderilmesi için uygulanır. Dişler ilk çekildiğinde ağız içi dokularda şişlik oluşur. Kalıcı protez yapılmadan önce bu dokuların normale dönemsi için beklenmesi gerekir. Bu süreç boyunca hastanın kalıcı protezleri de hazırlanır. Dokulardaki iyileşmenin tamamlanmasıyla birlikte immediat protezler ağız ile uyumsuz hâle gelir ve kişiye kalıcı protezler uygulanır.
• İmplant Üstü Protezler: İmplant, diş kaybının olduğu vakalarda hastanın çene kemiğine titanyum alaşımdan üretilen vida benzeri metal yapıdır. Diş kökü görevi gören implant, üzerindeki protezin tutunmasını kolaylaştırırken sağlamlığını da arttırır. Hiç dişi olmayan kişilerde hareketli protezin tutunmasını arttırmak amacıyla implant yapılabilir. Böylece kişinin nihai protezi, çene kemiği içinde bulunan implantlara tutturularak, çiğneme ve konuşma fonksiyonlarının etkinliği arttırılır.

Ağız ve diş sağlığınızın kontrolü için her 6 ayda bir en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı unutmayın. Sağlıklı günler dileriz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark