Video oyunları, 1970’li yıllardan bu yana insan hayatının bir parçası olsalar da bu oyunların sağlığa olası zararlı etkileri hakkında yapılan araştırmalar hala erken evrelerdedir. Özellikle genç nesilleri daha çok tehdit eden oyun bağımlılığı, günümüzde son derece yaygındır.

Oyun bağımlılığı belirtileri nelerdir?

Video oyun ve internet bağımlılığı, henüz Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından tanımlanmış bir bağımlılık olmamasına rağmen, Dünya Sağlık Örgütü’nün tıbbi referans kitabı olan Uluslararası Hastalık Sınıflandırması’nın 2018 versiyonuna “bilgisayar oyunu bağımlılığı” adı altında eklenmişti. Her ne kadar, ruhsal bozukların tanımlanmasında el kitabı olarak kullanılan DSM-5’teki bağımlılıklar arasında listelenmese de bu kitabın üçüncü ekinde tanısal kriterleri kumar bağımlılığına benzer bir şekilde tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya göre kişi aşağıdaki kriterlerden 5’ini ya da daha fazlasını en az bir senedir gösteriyorsa internet/video oyun bağımlısı olarak nitelendirilebilir:

• Video/internet oyunları üzerine aşırı kafa yormak.
• Oyun oynamadığında kötü hissetmek ya da yoksunluk belirtileri göstermek.
• Kendini daha iyi hissetmek için giderek daha da artan sürelerde oyun oynamayı istemek.
• Kendisini kısıtlamaya çalışsa da daha az oyun oynamayı becerememek.
• Daha önceden severek yaptığı diğer işleri yapmayı istememek.
• Okulda, iş yerinde ya da evde fazla oyun oynamaya bağlı olarak gelişen problemlerle kaşılaşmak.
• Oyun oynama süresini gizlemek için yakınlarına ya da başkalarına yalan söylemek.
• Kendini kötü hissettiğinde duygu durumunu iyileştirmek için oyun oynamak.
• Video/internet oyunlarına katılımdan dolayı önemli ilişki, iş, eğitim ya da kariyer fırsatlarını kaçırmak.

Oyun bağımlılığın kısa ve uzun süreli etkileri nelerdir?

Oyun bağımlılığının psikolojik etkilerinin yanı sıra birtakım fiziksel etkileri de bulunur. Bunların başında yorgunluk, yüksek konsantrasyon nedeniyle migren ve göz ağrıları, karpal tünel sendromu (ellerde uyuşma, karıncalanma, ağrı, kuvvetsizlik ve beceriksizlik gibi semptomlarla seyreden) gelir. Bunun haricinde, kişi oyun oynamaya daha fazla süre ayırmak için küçük sorumluluklardan kaçtığı için kişisel hijyen ve bakım kötüleşir.

Diğer tüm kompulsif bozukluklar gibi, video oyunu bağımlılığının da ciddi olumsuz sonuçları olabilir. Bağımlılık doğru şekilde ele alınmadığı takdirde daha ciddi ve uzun vadeli yan etkilere neden olabilir. Örneğin, video oyunlarına bağımlı olan biri, oyun oynamaya devam etmek için genellikle uyumak veya yemek yemekten kaçınır. Bunun kısa vadeli etkileri açlık ve yorgunluğu içermekle birlikte, sonunda uyku bozukluğuna veya kiloyla ilgili sağlık sorunlarına yol açabilir. Özellikle gelişimini tamamlamamış olan ergenlerde bu durum ileride gözükebilecek ciddi hastalıklara zemin oluşturur.

Benzer şekilde, video oyunları oynamak için kendilerini diğerlerinden tecrit edenler de kısa vadede aile etkinliklerini, arkadaşlarıyla gezileri veya diğer sosyal etkileşimleri kaçırabilir. Bu, uzun bir süre boyunca bir kalıp olmaya devam ederse, bağımlılar kendilerini toplumdan izole olmuş bulabilirler. Video oyunu bağımlılığının dikkate alınması gereken diğer uzun vadeli etkileri finansal, akademik ve mesleki sonuçlardır. Video oyunları ve video oyunu ekipmanları, özellikle çevrimiçi çok oyunculu oyunlar için gerekli olan yüksek hızlı internet bağlantısı gibi yinelenen maliyetler hesaplandığında çok pahalı olabilir. Bu oyunlar aynı zamanda çok zaman alabilir ve oyun bağımlıları eğitimlerine veya kariyerlerine odaklanmak için gerekli zamanı bulamazlar.

Video oyunları neden bağımlılığa neden olur?

Video/internet oyunlarının başarısı sadece oyuncu sayısı değil, oyun içerisinde geçirilen vakit ile de ölçülür. Bu nedenle, bu oyunlar özellikle oyuncuların daha fazla vakit geçirmeleri için tasarlanır. Örneğin video/internet oyunları çok zor olduklarında oyuncular pes ederek oyunu bırakır. Fazla kolay olduklarında ise oyuncuların başarılı güdülerini tatmin etmezler. Oyundaki başarı, kişi biraz daha çaba gösterirse kazanılacakmış gibi hissedilir. Bu özellikleriyle oyun bağımlılığı kumar bağımlılığıyla benzerlik gösterir. Hangi oyunların bağımlılık yaptığı önceden bilinemez, bununla beraber çevrimiçi platformlarda birçok kişinin aynı anda oyuna katıldığı, sonu olmayan oyunlar daha fazla bağımlılık yapma riski taşır. Bu tip oyunlarda kişi gerçeklerden kaçarak oluşturduğu oyun karakterinin özelliklerinden haz alır. Sosyal ortamlarda zorluk çeken gençler, bu tip gruplarda daha fazla kabul gördüklerini hissedebilir, dolayısıyla çevrimiçi platformda daha fazla zaman geçirir.

Oyun bağımlılığı ne sıklıkla gözlenir?

Yukarıda bahsi geçen kriterler kullanılarak, özellikle 14-17 yaş arasındaki gençlerde video/internet oyun bağımlılığı sıklığı kapsamlı bir anket çalışmasıyla araştırılmıştır. Yedi farklı Avrupa ülkesinin (Almanya, Hollanda, Polonya, Yunanistan, Romanya, İspanya ve İzlanda) dahil edildiği bu çalışmada 12.938 kişilik ergen grubunun %1,6’sının kriterlerin hepsini karşıladığı, %5,1’inin ise risk altında olduğu belirtilmiştir. Ülkemizde bu konu hakkında şu ana kadar çok kısıtlı çalışmalar yapılmış olsa da, İstanbul’da 95 gencin üzerinde yapılan bir çalışma ile oyun bağımlılığı yaygınlık oranının %9,4 olabileceği belirtilmiştir. Farklı bir deyişle her 10 gencimizden biri video oyun bağımlısı olabilir.

Kimler oyun bağımlılığı riski altındadır?

Teknoloji ile yakından alakalı, bilgisayar ve telefon kullanan ergenler en büyük risk altındadır. Bunun yanı sıra oyun bağımlılığı çok daha erken evrelerde gözlenmeye başlanmıştır. Son yapılan çalışmalar Asperger sendromlu ya da dikkat bozukluğu ve hiperaktivite öyküsü olan bireylerin oyun bağımlılığı açısından daha yüksek risk altında olabileceğini göstermektedir.

Oyun bağımlılığını engellemek için neler yapılabilir?

Özellikle ebeveynlerin çocuklarındaki oyun bağımlılığını engellemek için uygulayabilecekleri birkaç önlem bulunur. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Önceden anlaşarak bir zaman limiti koymak ve bu limitin aşılmasına izin vermemek.
• Telefonları ve oyun oynayabileceği diğer aletleri yatak odasının dışında tutmak böylelikle gece gizlice kalkıp oynamalarını engellemek.
• Çocukları sanatsal ve kültürel hobilere, egzersize ve fiziksel aktiviteye yönlendirmek.

Özellikle son madde, çocuklarda oyun oynanmadığı zaman hissedilecek olan yoksunluk sendromlarının giderilmesini sağlamak açısından çok önemlidir. Fiziksel aktivite, bir yandan çocuğa eksik olan dopamini kazandırırken, bir yandan da uzun süre oturmalardan doğan sağlık risklerini azaltır.

Oyun bağımlılığı nasıl bırakılır?

Kişi kendisinde ya da yakınında oyun bağımlığı riski hissediyorsa öncelikle oyuna harcanan süreye bir limit getirmeli ve bu limite uyulması için aktif olarak çaba göstermelidir. Oyun haricinde yapılacak diğer hobi ve aktivitelere yönlenmeli ve egzersiz yapmalıdır. Bütün bunlar işe yaramıyorsa bir uzmandan destek almak gerekebilir.

Oyun bağımlılığı tedavisi nasıl yapılır?

Bağımlılıkların altında genellikle psikolojik faktörler bulunur. Bu nedenle tedavi hedefi öncelikle bağımlılığın altında yatan psikolojik faktörlerin tespit ve tedavi edilmesidir. Oyun bağımlılığın tedavisinde doktorunuz ilaç ya da psikoterapi uygulayabilir. Özellikle bilişsel davranışçı terapi internet/video oyunları ya da teknoloji bağımlılığında yaygın olarak kullanılır. Bilişsel davranışçı terapide kişinin oyun oynamayla ilgili kalıplaşmış yanlış düşüncelerini fark etmesi ve bunları sağlıklı düşünce ve fikirlerle değiştirmesi sağlanır. Bu davranış kalıplarından kurtulabilmesi için kendisiyle bazı çalışmalar yapılır ve bazı somut ödevler verilir. Terapinin sonunda, kişi kendisiyle ilgili gerçekçi inanışlar geliştirir ve kötü davranış kalıplarını bırakır.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark