Osteomalazi, kemik yumuşaması anlamına gelen ve genellikle D vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan kemik dokusunda yapısal bozulmalar ve deformasyonların söz konusu olduğu bir hastalık türüdür. Her yaştan bireyi etkileyebilen bu hastalık genellikle ileri yaştaki bireylerde daha sık gözlenir. Çocukluk döneminde görülmesi durumunda ise büyüme ve gelişmeyle birlikte özellikle uzun kemiklerde eğrilme ve bükülmelere neden olacağından yaşla birlikte daha ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. Erken dönemde fark edilmesi ve tedavinin başlatılması durumunda özellikle çocukluk dönemindeki hastalarda kalıcı hasarların oluşmadan önlenebilme ihtimali yüksektir. Hastalıktan korunabilmek adına her yaşta sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen gösterilmeli, kalsiyum ve D vitamini kaynaklarına diyette yeteri kadar yer verilmelidir.

Osteomalazi nedir?

Osteomalazi genellikle D vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan kemik yumuşaması hastalığıdır. Normal şartlarda kemik dokusu sürekli olarak devam eden yapım ve yıkım faaliyetleri ile bir döngü içerisinde yaşamını devam ettiren aktif ve canlı hücrelerden oluşur. Kemik dokusu ağırlıklı olarak kalsiyum ve fosfor minerallerinden oluşan bir kabuk dokusu (korteks) ve daha yumuşak bir doku olan matris olarak da bilinen kollajen liflerinin oluşturduğu bir iç ağdan meydana gelir. Kemiğin oluşumu sırasında içerisinde bulunan lifler minerallerle kaplanır ve kemiğin gücü bu dokuları kaplayan mineral miktarına bağlıdır. Mineral miktarı azaldıkça kemik yumuşamaya ve güçsüzleşmeye başlar. Osteomalazi hastalarında kemiklerde bulunan mineralize olamamış kollajen lifleri nedeniyle kemikler yumuşar ve buna bağlı olarak bükülebilir, çatlayabilir, şiddetli ağrılara neden olabilir. Çocuk ve genç erişkinlerde büyüme sırasında osteomalazi söz konusu olduğunda özellikle ağırlığa maruz kalan bacak kemiklerinde eğilme ve çarpıklık sorunu ortaya çıkabilir. Yaşlılarda ise kırık ve çatlakların oluşumu yaygındır.

Osteomalazi belirtileri nelerdir?

Osteomalazi erken dönemlerde herhangi bir belirti vermez. Bu dönemde kemiklerdeki hafif yumuşama eğrilik, bükülme, kırılma, çatlama ve bunlara bağlı ağrı oluşumuna yol açmadığından yalnızca röntgen incelemesi veya farklı tıbbi görüntüleme teknikleri ve tanı testleri ile tespit edilebilir. Fakat osteomalazi ilerleyerek şiddetini arttırdıkça kemik ağrıları ve kas zayıflığı sorunları ortaya çıkmaya başlar. Özellikle bel, pelvis, bacaklar, kalça ve kaburga kemiklerinde donuk ağrılar meydana gelir. Gece saatlerinde veya kemikler üzerine baskı yapıldığında ağrıların şiddeti daha da artabilir. Azalan kas tonusuna bağlı olarak kısa süreli yürüyüşler dahi osteomalazi hastaları için çok yorucu olabilmektedir. Bunların haricinde en yaygın görülen osteomalazi belirtileri şunlardır:

• Kemiklerin kolayca kırılması ve çatlaması
• Sürekli yorgunluk hissi
• Kemik ağrıları
• Oturma, yürüme ve merdiven çıkma gibi eylemleri yapmakta zorluk çekme
• Kol ve bacak kaslarının güçsüzleşmesi

Bunların haricinde kanda çok düşük miktarda kalsiyum mineralinin bulunmasına bağlı olarak osteomalazili hastalarda kalpte ritm bozukluğu (aritmi), ağız çevresi ile kol ve bacaklarda uyuşukluk, el ve ayaklarda spazmlar (kramp) görülebilmektedir. Bu belirtilerin tamamı ciddi kalsiyum ve D vitamini yetersizliğini işaret etmekte olup belirtilerden herhangi biri veya birkaçını yaşayan tüm bireylerin derhal bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekmektedir.

Osteomalazi nedenleri nelerdir?

Osteomalazi hastalığı, kemiklerin olgunlaşma sürecindeki herhangi bir bozukluğa bağlı olarak gelişebilir. Güçlü kemik dokularının üretimi için kalsiyum ve fosfor minerallerinin besinlerle yeterli miktarda alınması gerekmektedir. Bunun için tüm besin ögelerini yeterli ve dengeli miktarlarda içeren sağlıklı besinlerle oluşturulmuş bir beslenme programının alışkanlık haline getirilmiş olması gerekir. Bu minerallerin diyetle yeteri kadar alınmaması veya birtakım nedenlere bağlı olarak diyetle yeteri kadar alınmasına rağmen vücut tarafından emilememesi veya kullanılamaması durumlarında osteomalazi hastalığı gelişebilir. Hastalığın oluşumunda en yaygın neden D vitamini eksikliğidir. D vitamini besinlerle vücuda alınır ve güneş ışınları yardımıyla deride vücudun kullanabileceği forma dönüştürülür. Dünyada en yaygın görülen osteomalazi nedeni, diyetle yetersiz D vitamini alımı veya kapalı ortamda ya da güneş ışınlarının az olduğu bölgelerde yaşamaktır. İkinci bir neden ise bariatrik cerrahi operasyonları (mide küçültme ameliyatı vb.) veya çeşitli nedenlere bağlı olarak yapılan bağırsak operasyonları nedeniyle D vitamini ve kalsiyum, fosfor gibi minerallerin emiliminin yetersiz kalmasıdır. Arpa, buğday ve çavdarda bulunan gluten adlı proteine karşı vücudun otoimmün yanıt vermesi şeklinde gelişen çölyak hastalığı ile böbrek ve karaciğer hastalıklarında da kalsiyum, fosfor ve D vitamini metabolizması bozulduğundan osteomalazi gelişme olasılığı büyük oranda artmaktadır. Sürekli kullanılan bazı ilaçlar da vitamin ve mineral emilimini etkileyerek bu hastalığın oluşumuna zemin hazırlayabilir. Tüm bunlara ek olarak ileri yaş da osteomalazi için başlıca risk faktörleri arasında yer almakta olup kemik yıkımının kemik yapımına galip geldiği erişkinlik döneminden itibaren vitamin ve mineral gereksiniminin karşılanmasına çok daha fazla dikkat edilmelidir.

Osteomalazi teşhisi nasıl konulur?

Osteomalazi hastalığı, belirtilerin şiddetlenmesine kadar ne yazık ki fark edilememektedir. Bu nedenle vitamin ve mineral düzeylerinin düzenli aralıklarla kontrol edilmesinde fayda vardır. Hastalığın teşhisi için basit bir kan testi ile D vitamini, fosfor ve kalsiyumun kandaki düzeyleri incelebilir. Ayrıca kemik üreten hücreler olan osteoblastlar tarafından üretilen bir enzim türü olan Alkalen Fosfataz (ALP) ve paratiroid hormonu tarafından üretilen paratiroid hormonu (PTH) osteomalazi hastalarında genellikle normal aralıkların dışındadır. Bu parametrelerden herhangi biri veya birkaçında anormallik tespit edilmesi durumunda tıbbi görüntüleme tekniklerinden faydalanılarak kemik dokusundaki yumuşamalar ve yoğunluk düzeyleri belirlenebilir. Tüm bu araştırmaların sonucunda kemik yumuşaması teşhisi alan hastalarda tedavi süreci bir an önce başlatılmalıdır. Erken evrelerde teşhis alan hastalarda kemiklerde eğrilme, çatlama ve kırılma gibi sorunlar önlenerek kalıcı hasarların oluşumu büyük ölçüde önlenebilmektedir.

Osteomalazi tedavisi nasıldır?

Osteomalazi hastalığında semptomlar çok belirgin olmadığından hastalığın teşhisi genellikle gecikmektedir. Bu durum tedavide başarı oranının düşmesine ve kemiklerde geri dönüştürülemez hasarların ortaya çıkmasına neden olur. Teşhisin gecikmesinin önlenebilmesi için herhangi bir nedene bağlı olarak sürekli kapalı ortamda yaşayan veya güneşli gün sayısının yetersiz olduğu coğrafi bölgelerde bulunan bireylerde düzenli olarak vitamin ve mineral düzeyleri araştırılmalıdır. Yine aynı şekilde orta yaş döneminden itibaren kemik taramaları düzenli olarak yapılmalıdır. Erken evrede tespit edilen osteomalazi olgularında genellikle kalsiyum, fosfor ve D vitamini takviyeleri tedavi için yeterlidir. Bu takviyeler yardımıyla semptomların birçoğunda en geç birkaç ay içerisinde iyileşme elde edilir. Verilen vitamin ve mineral takviyeleri enjeksiyon veya oral ilaçlar şeklinde olabilir. Mide ve bağırsak operasyonları veya sindirim sistemi hastalıklarına bağlı olarak vitamin ve mineral emiliminde bozukluklar söz konusu olan hastalarda vitamin destekleri genellikle damardan (intravenöz) yolla verilir. Buna ek olarak diyetisyen tarafından hastaya özgü olarak hazırlanmış ve vitamin ve mineral gereksinimlerini tam olarak karşılayan sağlıklı ve dengeli bir beslenme programı uygulanmalıdır. Ciddi osteomalazi vakalarında kemiklerde oluşan çatlak, kırık ve yapısal bozulmaların onarımı için bazı durumlarda cerrahi operasyonlara başvurulması gerekebilir. Ayrıca dişlerde oluşan sağlık sorunlarının tedavisi için de diş hekimliği uygulamalarından yararlanılmalıdır.

Eğer siz de D vitamini eksikliğine sorunu yaşıyorsanız, osteomalazi ve diğer kemik ve eklem hastalıklarına yakalanmamak adına sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen göstermeli, hekiminizin gerekli görmesi halinde D vitamini takviyeleri kullanmalısınız. Osteomalazi belirtileri yaşıyorsanız ve osteomalazi ne demek, nasıl tedavi edilir gibi soruların yanıtlarını arıyorsanız derhal bir sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli kontrollerden geçip tetkiklerinizi yaptırarak tedavi sürecinize başlayabilir, daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark