Denge ve işitmeden sorumlu olan kulak, son derece hassas bir organdır. 20 Hz’den 20 bin Hz’ e kadar işitme aralığına sahip olan bu organ, 1 desibelden daha küçük ses yüksekliği farklarını ve %1’den çok daha küçük frekans farklarını ayırt edebilir. Bununla beraber bazen doğuştan gelen işitme sorunları yaşanabilir, bazen de yaş ilerlemesi ve hastalıklar gibi farklı faktörler nedeniyle işitme giderek azalır. Böyle durumlarda, işitmeye yardımcı olan cihazlar kişinin çevresi ile iletişim kurmaya devam etmesini sağlar. İleri ve çok ileri işitme kaybı olanlar, hemen hemen hiçbir sesi duymaz ya da ancak çok yüksek sesleri duyabilirler. Bu kişilerde sesin yükseltilmesini sağlayan işitme cihazları fayda sağlamaz. Bu gibi özel durumlar için biyonik kulak da denilen koklear implantlar (cochlear implant) kullanılmalıdır.

İşitme nasıl gerçekleşir?

Koklear implant cihazını ve çalışma prensibini anlamak için normal işitme duyusunun nasıl gerçekleştiğini öğrenmek faydalı olacaktır. Kulaklarımız dış, orta ve iç kulak olarak üç bölümden oluşur. Dış kulakta yer alan kulak kepçesi, dışarıdan gelen ses dalgalarını toplayarak kulak kanalı içerisine yollar. Buradan ilerleyen ses dalgaları kulak zarına çarpar. Buradan itibaren artık orta kulak başlar. Orta kulakta çekiç (malleus), örs (inkus) ve üzengi (stapes) denen üç tane küçük kemikçik bulunur. Ses dalgaları, bu kemikçikler tarafından mekanik basınç dalgalarına dönüştürülerek iç kulağa gönderilir. İç kulağın yapısında koklea denen (Salyangoza benzediği için Yunancada salyangoz anlamına gelen cochlos sözcüğünden türetilmiştir) ve bu mekanik basınç dalgalarının elektriksel sinyallere dönüştürüldüğü bir organ vardır. Kokleanın içerisinde bulunan titrek tüylü hücreler, mekanik ses dalgalarını elektriksel uyaranlara dönüştürürler. Daha sonra işitme sinirleri yoluyla beyine iletilen bu sinyaller beyinde anlamlandırılır.

Bazen aşırı gürültüye, yaşlanmaya ya da doğumsal nedenlere bağlı olarak, buradaki tüylü hücreler hasar görür ve dışarındaki sesi yükseltmeye yarayan işitme cihazları işe yaramaz. Böyle durumlarda biyonik kulak, kulağın hasarlı kısımlarını atlayarak sinir hücrelerinin anlayabileceği elektrik sinyallerini kendi kendine oluşturur.

Koklear implantlarla işitme nasıl gerçekleşir?

Koklear implantın parçaları ve bu parçaların görevleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Mikrofon: Ortamdaki sesleri alır.
• Konuşma İşlemcisi (ses işlemcisi): Mikrofondan gelen sesleri alır ve bunları düzenler.
• İmplant: Konuşma işlemcisinden sinyal alır ve bunları elektriksel darbelere dönüştürür.
• Elektrot dizisi: Uyarıcıdan uyarıları toplayan ve bunları kokleanın içerisinde işitme sinirinin farklı bölgelerine gönderen bir elektrot grubudur.

Mikrofon kulağın hemen arkasında, işlemci de onun hemen yukarısında, vücut dışarısında yer alır. İmplant deri altına, elektrotlar da kokleanın içerisine cerrahi işlem ile yerleştirilir. Bir implant normal işitmeyi geri getirmez. Bunun yerine, işitme engelli bir kişiye, ortamdaki seslerin yararlı bir temsilini verebilir ve konuşmaları anlamasına yardımcı olabilir. Koklear implanttan alınan sinyalleri yorumlamayı öğrenmek, zaman ve eğitim gerektirir.  Bu süre yaklaşık bir yıl sürebilir.

Koklear implantlar ne kadar fayda sağlar?

Koklear implant, ilk olarak 1957 senesinde, bir fizikçi ve kulak hastalıkları uzmanı tarafından kokleanın içerisine tek bir elektrot olarak yerleştirilmiştir. Fakat tek kanal konuşmanın anlamlandırılması için gerekli farklı frekansları algılamaya yetmemiştir. Daha sonraları, kokleanın farklı yerlerinde farklı frekanslarda uyarılan bölgelere, çoklu kanallı koklear implant yerleştirilerek bu sorunun üstesinden gelinmiştir.

Şu anda her yıl en az 3000 kişi koklear implant ameliyatı olmaktadır. Bunların büyük çoğunluğu ise çocuklardır. Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Bakanlığı (FDA) 2000 yılında, bir yaşından itibaren çocukların koklear implant ameliyatı olabileceğini beyan etmiştir.

İşitme engelli ya da işitme güçlüğü çeken küçük çocuklar için, küçük yaştan itibaren bir koklear implant kullanmak, konuşma ve dil becerilerini geliştirmek açısından çok önemlidir. Araştırmalar, 18 aylık olmadan koklear implant ameliyatı geçirip yoğun bir terapi alan çocukların, daha büyük yaşta implant alan akranlarına göre; duyma, ses ve müziği anlamlandırma ve konuşmada daha iyi olduklarını göstermektedir. Araştırmalar ayrıca, 18 aylıktan önce koklear implant ameliyatı geçiren çocukların, normal işitmeye sahip çocuklarla karşılaştırılabilir düzeyde dil becerileri geliştirdiklerini ve birçoğunun sınıflarında başarılı olduklarını göstermiştir.

Yaşamlarında daha sonra işitme duyusunun tamamını veya çoğunu kaybeden bazı yetişkinler de koklear implantlardan yararlanabilir. Yetişkin hastalar, implanttaki sinyalleri dudak okuma veya işaret dili gibi herhangi bir görsel ipucu gerektirmeksizin, hatırladıkları seslerle ilişkilendirmeyi öğrenirler. Koklear implantlar, işitme cihazlarından çok az yarar alan, şiddetli işitme kaybı olan kişiler için iletişimi ve yaşam kalitesini artırabilir. Koklear implantların kazanımları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Dudak okumak gibi görsel ipuçlarına ihtiyaç duymadan konuşmayı duyabilme.
• Normal, günlük çevresel seslerin tanınması.
• Gürültülü bir ortamda tek bir kaynağı dinleyebilme.
• Seslerin nereden geldiğini bulma yeteneği.
• Televizyon programlarını ve telefon konuşmalarını duyabilme.

Koklear implant ameliyatından yararlanabilmek için aşağıdaki özelliklere sahip olmak gerekir:

• Çok şiddetli işitme kaybı.
• İşitme cihazlarından az ya da hiç fayda görmemek.
• Koklear implantlarla ilişkili riskleri artıran herhangi bir tıbbi durum veya faktörün olmaması.
• Rehabilitasyon oturumlarına katılmak için yüksek motivasyon.
• Koklear implantların işitme için neler yapabileceği ve yapamayacağı konusunda net bir anlayış.

Koklear implant ameliyatı nasıl yapılır?

Koklear implant ameliyatı genel anestezi altında yapılan ve yaklaşık 2 ila 4 saat arasında süren bir ameliyattır. Bu ameliyatta, cerrah kulağın arkasına bir kesik açar ve kafatasındaki (mastoid) kemiği aralar. Cerrah daha sonra kokleada küçük bir delik oluşturarak dahili cihazın elektrot dizisini bu delikten geçirir. Son olarak kesiler kapatılır. Koklear ameliyatlardan sonra hasta genelde bir gün hastanede kalır, işe dönme süresi ise 3-5 gün arasındadır.

Ameliyat sonrasında implante edilen kulak veya kulaklarda hafif baskı veya rahatsızlık, genel anesteziden dolayı baş dönmesi veya mide bulantısı gibi hafif etkiler yaşanabilir. Dikişlerin alınması için bir haftanın sonunda doktor kontrolüne girmek gerekir. Koklear implantlar, ameliyat bölgesinde iyileşme süresini hızlandırmak için ameliyattan hemen sonra açılmaz, doktorun verdiği süre dahilinde iki ila altı hafta sonra aktive edilir.

Koklear implant ameliyatından sonra rehabilitasyon

Rehabilitasyon, beynin koklear implanttan duyulan sesleri anlama konusunda eğitilmesini içerir. Ameliyat sonrası konuşma ve gündelik çevresel sesler, hastaya farklı gelebilir. Beynin, bu seslerin ne anlama geldiğini anlamak için zamana ve desteğe ihtiyacı vardır. Uyandıktan yatana kadar olan sürede konuşma işlemcisi sürekli giyilmelidir.

Koklear implant ameliyatı sonuçları

Koklear implant ameliyatı sonuçları kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Koklear implantasyonun sonuçlarını etkileyebilecek faktörler arasında işitme kaybının yaşı ve işitme kaybı ile koklear implantasyon arasındaki sürenin uzunluğu başta gelir.

Uygulamanın bulunduğu hastaneler:

• İstinye Üniversite Hastanesi Liv Hospital Bahçeşehir
• Altınbaş Üniversite Hastanesi Medical Park Bahçelievler
• İstinye Üniversite Hastanesi Medical Park Gazisomanpaşa
• VM Medical Park Mersin
• VM Medical Park Samsun
• VM Medical Park Kocaeli
• Medical Park Antalya
• Medical Park İzmir
• Medical Park Fatih

Kaynak Bilgisi : MedicalPark