Diğer adları : Somatomedin C
Resmi adı : İnsülin Benzeri Büyüme Faktörü-1

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Büyüme hormonu (BH) eksikliği ya da aşırı üretimi nedeniyle oluşan hastalıklar ve durumları belirlemek, hipofiz fonksiyonunu değerlendirmek ve büyüme hormonu (BH) tedavisinin etkinliğini izlemek

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Hipofiz fonksiyonunun değerlendirilmesi ile ilgili olarak; yavaş büyüme semptomları, kısa boyluluk, ve gelişme geriliği (çocuklarda) ya da kemik yoğunluğunda azalma, kas gücünde azalma ve yetersiz BH ve IGF-1 yapımı olduğunu destekleyen lipid miktarlarındaki artışlar (yetişkinlerde) gibi belirtiler görüldüğü zaman; aşırı BH ve IGF-1 üretimini destekleyen jigantizm (çocuklarda) ya da akromegali (yetişkinlerde) belirtileri görüldüğü zaman; BH anormalliklerinin tedavisi sırasında ve sonrasında bu test istenir.

Gerekli Numune Nedir?
Kolunuzdaki venden alınan kan örneğinden ya da parmak ucundan (çocuklarda) alınan kan örneğinden.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır ancak bazen aç kalınması istenebilir.

Ne test edilmektedir?
İnsüline benzer Büyüme Faktörü-1 (IGF-1) testi vücut tarafından üretilmekte olan ortalama Büyüme Hormonu (BH) miktarının dolaylı yoldan ölçülmesidir. IGF-1 ve BH peptid hormonlardır, normal kemik ve doku büyümesi ve gelişimi için gerekli olan çok küçük proteinlerdir. BH, burun köprüsünün arkasında beyin sapında yer alan üzüm tanesi büyüklüğünde bir bez olan hipofiz bezi tarafından üretilir. BH, gün boyunca kan dolaşımına azar azar salınır ve gece en üst düzeylerine ulaşır. IGF-1, BH stimülasyonuna bir yanıt olarak asıl olarak karaciğerde yapılır ve az bir miktarda da iskelet kaslarında üretilmektedir. Kemiklerin ve diğer dokuların büyümesini uyarmak ve yağsız kas kitlesinin oluşumunu sağlamak suretiyle büyüme hormonunun birçok etkisine aracılık eder.

IGF-1, büyüme hormonunun fazlalığını ve eksikliğini yansıtır, düzeyi gün boyunca stabil kaldığından ortalama BH düzeylerinin belirlenmesinde faydalı bir belirteç olarak kullanılır. IGF-1 düzeyleri, büyüme hormonu gibi erken çocukluk çağlarında normalden daha düşük düzeylerdedir, çocukluk sırasında yavaş yavaş artış gösterir, ergenlik döneminde en üst düzeye ulaşır ve erişkin düzeyinde azalmaya başlar. BH ve IGF-1 eksiklikleri hipopituitarizm (hipofiz yetmezliği) gibi ya da hormon üreten hücrelere zarar veren, BH üretimi yapmayan hipofiz tümörlerinin bulunması halinde görülebilir. IGF-1 eksikliği ayrıca BH’ye yetersiz yanıt verildiği zaman da oluşabilir. Bu hassasiyet eksikliği primer olabilir (genetik) ya da malnütrisyon ve kronik hastalıklar gibi durumlara sekonder görülebilir.

Yaşamın erken dönemlerinde görülen eksiklikler kemik büyümesi ve genel gelişimi inhibe edebilir ve bir çocukta normal iskelet yapısından daha kısa bir yapı oluşmasına neden olabilir. Yetişkinlerde, eksik üretilmesi durumunda düşük kemik yoğunluğu, düşük kas kütlesi ve lipid oranlarında değişikliklere neden olabilir.

Aşırı BH ve IGF-1 düzeyleri anormal iskelet büyümesine ve karakteristik jigantizm ve akromegali belirtilerine neden olabilir. Çocuklarda, jigantizm; ellerde ve ayaklarda büyümeyle birlikte çok uzun boy yapısına yol açan kemiklerin daha uzun süreyle büyümesine neden olabilir. Yetişkinlerde, akromegali burun gibi yumuşak dokularda ödem, şişme ve kemiklerde kalınlaşmaya yol açabilir. Her iki durumda da kalp gibi organlarda büyüme ve tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalık riskinde artış, yüksek kan basıncı, artirit ve daha kısa bir ömür gibi çeşitli komplikasyonlar görülür. Hipofiz tarafından aşırı miktarda BH salgılanmasının en yaygın sebebi BH üreten bir hipofiz tümörünün bulunmasıdır (genellikle iyi huylu). Sıklıkla, tümör cerrahi yollarla alınabilir ve/ya ilaçlar ya da radyasyon ile tedavi edilebilir. Birçok olguda, bu girişimler BH ve IGF-1 düzeylerinin normale ya da normale yakın düzeylere dönmesini sağlamaktadır.

Test için numune nasıl toplanır?
Kolunuzdaki bir damardan enjektör iğnesi yardımıyla ya da parmak ucundan (çocuklarda) kan örneği alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Genel olarak, test hazırlığına gerek yoktur. Ancak, bu test diğer testlerle aynı zamanda yapılabilir ve en az 12 saat açlık gerektirir.

Nasıl kullanılır?
IGF-1 büyüme anormalliklerinin nedenlerini tanımlamak ve hipofiz fonksiyonunu değerlendirmede yardımcı olması bakımından yapılan bir testtir. BH eksikliği için tanı koydurucucu değildir, fakat ek bilgiler edinmek amacıyla BH stimülasyon testleri ile birlikte istenebilir. IGF-1 düzeyleri ve BH ölçümü, BH duyarsızlığı ile ilişkili bilgileri de sağlayabilir.

IGF-1, hipofiz yetersizliği tanısını koymak amacıyla, adrenokortikotropik hormon (ACTH) gibi diğer hipofiz hormon testleri ile birlikte istenebilir. Büyüme hormonu eksiklikleri ve büyüme hormon duyarsızlığı için tedavinin etkinliğini izlemek amacıyla kullanılabilir.

IGF-1 testi ve BH süpresyon testi BH üreten bir hipofiz tümörünü tanımlamada kullanılabilir. Daha sonra tümörün yerleşimini ve tipini tanımlamak amacıyla görüntüleme teknikleri ile bu doğrulanmalıdır. Ameliyat gerektiği takdirde, BH ve IGF-1 düzeyleri başarıyla tümörün alınıp alınmadığını anlamak için tümör alındıktan sonra yeniden ölçülmelidir. BH üretimini azaltmak ve IGF-1’in normal ya da normale yakın konsantrasyonlara geri dönüşünü test etmek amacıyla ameliyata ek olarak (ya da bazen ameliyat yerine) ilaç ve/ya da radyasyon tedavisi yapılabilir. IGF-1, BH üretimini izlemek ve tümör nüksünü saptamak amacıyla yıllar boyunca düzenli aralıklarla bu tedavinin etkinliğini izlemek üzere ölçülebilir.

Ne zaman istenir?
IGF-1 testi yavaş büyüme hızı ve boy kısalığı gibi BH eksikliği görülen bir çocukta BH stimülasyon testi ile birlikte istenebilir. Ayrıca yetişkinlerde BH eksikliğine bağlı olduğu düşünülen belirtiler olduğu zamanda istenebilir. Bir IGF-1 testi aynı zamanda hipofiz bezinin az çalıştığı düşünülen kişilerde ve BH tedavisi alan hastaları düzenli aralıklarla izlemek amacıyla da istenebilir.

IGF-1 testi çocuklarda jigantizm belirtileri, yetişkinlerde akromegali belirtileri, ve/ya da hipofizin aşırı çalıştığı düşünülen durumlarda (hiperpitüitarizm) bir BH supresyon testi ile birlikte istenebilir.

BH üreten bir hipofiz tümörü bulunduğu zaman, BH ve IGF-1 tümörün tamamının alınıp alınmadığını belirlemek amacıyla tümör alındıktan sonra istenir. IGF-1 ayrıca tümör ameliyatlarından sonra uygulanan ilaç ve/ya da radyasyon tedavisi alan bir hastada düzenli aralıklarla istenebilir.

IGF-1 düzeyleri bir hastadaki BH üretimini ve hipofiz tümörü nüksünü izlemek amacıyla yıllar boyunca düzenli aralıklarla istenebilir.

Test sonucu ne anlama gelir?
Normal IGF-1 konsantrasyonları duruma göre ele alınmalıdır. Bazı hastalarda BH eksikliği görülebilir, fakat IGF-1 konsantrasyonu normal düzeylerdedir.

IGF-1 düzeyinde azalma

IGF-1 konsantrasyonları azaldığı takdirde BH eksikliği (BH eksikliği; BHE) ya da BH’a duyarsızlık olması muhtemeldir. Bu durum bir çocukta görüldüğü takdirde BH eksikliği boy kısalığına ve gelişme geriliğine hali hazırda sebep olmuş demektir ve BH takviyesi ile tedavi yapılabilir. Yetişkinlerde yaşlanmaya bağlı olarak üretimde azalma görülür fakat beklenen düzeylerin altındaki sonuçlar bir BH eksikliğini ya da duyarsızlığını yansıtabilir.

IGF-1 düzeyindeki bir azalma daha çok hipofiz fonksiyonunda bir azalmaya bağlıdır (hipopitüitarizm), daha sonra hastada hipofizden salgılanan bazı hormonların değerlendirilmesine ihtiyaç olacaktır ve normal düzeylere getirmek amacıyla destek tedavisi yapılabilir. Hipofiz fonksiyonundaki yetersizlik kalıtsal bozukluklar nedeniyle olabilir ya da travma, enfeksiyonlar, ve enflamasyon gibi durumlar sonucunda gelişen bir hipofiz bozukluğu nedeniyle ortaya çıkabilir.

IGF-1 düzeylerindeki azalmalar ayrıca beslenme yetersizlikleri (anoreksiya nervosa gibi), kronik böbrek ya da karaciğer hastalıkları, inaktif/etkisiz BH formları, ve yüksek dozda östrojen kullanıldığı durumlarda da görülebilir.

IGF-1 düzeyinde artışlar

IGF-1 düzeyindeki artışlar genellikle BH üretiminde artış olduğunu gösterir. BH düzeyleri gün boyunca değişiklik gösterdiğinden, IGF-1 konsantrasyonları kandaki gerçek BH miktarını göstermemekle birlikte ortalama bir BH üretimini yansıtır. Bu durum, karaciğerin IGF-1 üretme kapasitesine ulaşıldığı koşullarda doğrudur. Aşırı düzeyde BH üretiminin yapıldığı durumlarda, IGF-1 düzeyleri maksimum bir konsantrasyona kadar yükseldikten sonra stabilize kalacaktır.

BH ve IGF-1 konsantrasyonlarının yüksek düzeyde olması gebelikte ve ergenlik sırasında normaldir, ancak diğer koşullarda genellikle hipofiz tümörlerine bağlı olarak artış görülür (genellikle iyi huylu). Diğer hipofiz hormonlarıda anormal düzeylerde bulunduğu takdirde daha sonra hastada genel bir aşırı hipofiz bezi çalışmasına neden olan bir durum olduğu düşünülebilir (hiperpitüitarizm).

Hipofiz tümörü cerrehi yolla alındıktan sonra hâlâ IGF-1 yüksek ölçüldüğü takdirde, bu cerrahi girişimin tam olarak etkili olmadığı anlamına gelir. Daha sonra ilaç ve/ya da radyasyon tedavileri sonucunda IGF-1 konsantrasyonlarında azalmalar görülmesi tedavinin BH üretimini azalttığını gösterir. IGF-1 düzeyleri “normalize” edildiği takdirde daha sonra hastada artık aşırı miktarlarda BH üretimi olmaz. Hasta uzun süreli izlemeye alındığı zaman, IGF-1 düzeylerinde artış olması hipofiz tümörünün nüks ettiğini gösterebilir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
IGF-1 düzeyi normal ise ve doktor BH eksikliğini doğrulamaya yardımcı olmak amacıyla, yinede kuvvetle bir BH eksikliğinden şüpheleniyor ise, IGF-BP 2 ya da IGF-BP 3 (insüline-benzer büyüme faktörü bağlayan protein 2 ya da 3) gibi başka testleride isteyebilir.

BH ve IGF-1 eksikliğinde hangi işaretler ve belirtiler görülür?
Çocuklarda aşağıdaki durumlar BH ve/ya da IGF-1 eksikliğini düşündürebilir:

Erken çocukluk döneminde yaşıtlarına göre daha yavaş büyüme hızı
Aynı kronolojik yaştakilere göre daha kısa boy yapısı
Pübertenin(ergenlik) geçikmesi
x-ışınları ile görüntülemede kemik gelişiminde geçikme olduğunun görülmesi
Yetişkinlerde, anormal düzeyde düşük BH ve IGF-1 düzeyleri belirgin olmayan gizli, spesifik olmayan semptomlara neden olabilir:

Kemik yoğunluğunda azalma
Bitkinlik, halsizlik
Beklenmedik lipid değişiklikleri
Egzersize karşı toleransta azalma.

Aşırı BH ve IGF-1 üretildiği zaman hangi işaretler ve belirtiler görülür?
Çocuklarda ilk fark edilen olağan dışı boy uzamasıdır. Yetişkinlerde ise bu daha gizli seyreder: daha büyük bir burun, daha kalın dudaklar, daha belirgin bir çene yapısı, ya da artık uymayan yüzükler ve ayakkabılar. Diğer işaretler ve belirtiler ise şunlardır:

Derinden gelen kısık bir ses
Organlarda büyüme – karaciğer, kalp, böbrekler, ve dalak
Dilin büyümesi
Erektil fonksiyon bozukluğu
Bitkinlik, halsizlik
Baş ağrıları ve görme bozuklukları
Eklem ağrıları ve şişmeler
Adet düzensizlikleri
Kaslarda zayıflama
Horlama Terleme ve vücutta koku gelişmesi
Deri çizgilerinin kalınlaşması
Sinir sıkışmaları (Carpal tuneli sendromu)

Ne kadar süre ile izlenmem gerekmektedir?
Anormal düzeylerde (düşük ya da yüksek) büyüme hormonu üretimi olduğu düşünüldüğü sürece ya da takviye tedavisi alıyorsanız, IGF-1 düzeyinizin izlenmesi gerekmektedir.

Kaynakça : labtestsonline