Hipotiroidi, tiroid bezinin tiroid hormonlarını yeterince üretemediği bir durumdur. Çoğu olgunun nedeni bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı otoimmün bir durumdur. Diğer nedenlerden bazıları iyot alımında yetersizlik ve hipertiroidi ya da tiroid kanseri için uygulanan bazı tedavilerde ortaya çıkan tiroid hasarıdır. Tiroid hormon eksikliğinde yaygın olarak görülen belirtiler tiroid bezinde büyüme, yorgunluk, kilo alımı ve depresyondur. Rahatsızlık günlük hormon tabletleri ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.

Hipotiroidi nedir?

Hipotiroidi, tiroid bezinin vücut için yeterli miktarda tiroid hormonu üretemediği bir sağlık sorunudur. Tiroid hormonları metabolizmayı veya vücudun enerjiyi kullanma şeklini düzenler. Tiroid bezinin az çalışması sonucunda tiroid hormon seviyeleri düşerse vücut fonksiyonlarının çoğu yavaşlar. Tiroid bezi boynun ön tarafında gırtlağın altında bulunur ve yemek borusunu her iki tarafında birer tane olmak üzere iki lobdan oluşur. Hormon yapmak için özelleşmiş hücrelerden oluşan endokrin bir bezdir. Hormonlar; metabolizma, büyüme ve ruh hali gibi süreçleri kontrol etmek için organ ve dokulara bilgi ileten kimyasal habercilerdir. Tiroid hormonlarının üretimi, beyinde bulunan hipofiz bezinin salgıladığı tiroid uyarıcı hormon (TSH) ile düzenlenir.

Hipotiroidi belirtileri nelerdir?

Hipotiroidide görülebilen belirti ve şikâyetleri hormonlardaki eksikliğin ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Belirtiler başlangıçta belli belirsizdir ve birkaç yılda yavaş yavaş belirgin hale gelir.

İlk başta, yorgunluk ve kilo alımı gibi spesifik olmayan belirtilere rastlanır. Tiroid hormonlarının eksikliğine bağlı olarak metabolizma hızındaki yavaşlama belirgin hale geldiğinde aşağıdaki belirti ve bulgular gözlemlenebilir:

• Halsizlik
• Kabızlık
• Ciltte kuruluk
• Soğuğa karşı hassasiyet
• Kiloda artış
• Yüzde, ellerde ve ayaklarda şişme
• Ses kısıklığı
• Kaslarda güçsüzlük
• Kan kolesterol düzeyinde yükselme
• Kaslarda ağrı, hassasiyet ve sertlik
• Eklemlerde ağrı, sertlik veya şişlik
• Düzensiz adet dönemleri
• Ağrılı adet görme
• Saçlarda seyrekleşme
• İnce kırılgan saç ve tırnaklar
• Kalp hızında yavaşlama
• Depresif ruh hali
• Hafızada zayıflama
• Tiroid bezinde büyüme (Guatr)
• Denge ve koordinasyon sorunları
• Libido kaybı
• Kansızlık
• Terlemede azalma
• Uykusuzluk (İnsomnia)
• Kaşlarda seyrekleşme
• İşitme sorunları

Hipotiroidi varlığında çocuk veya ergenlerde görülen belirti ve bulgular yetişkinlerle benzerdir. Fakat aynı zamanda şu belirtiler de eşlik edebilir;

• Büyümede yavaşlama
• Diş gelişiminde gecikme
• Zihinsel gelişimde gerilik
• Gecikmiş ergenlik

Hipotiroidi neden olur?

Hipotiroidi çok farklı nedenlerle gelişebilir. Otoimmün hastalıklar, hipertiroidizm tedavileri, radyasyon tedavisi, tiroid cerrahisi ve bazı ilaçlar da dahil olmak üzere rahatsızlığın birçok nedeni olabilir. Hipotiroidinin en yaygın nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Tiroid bezinin otoimmün hastalığı: Hipotiroidizmin en sık nedeni Hashimoto tiroiditi olarak bilinen otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün bozukluklar, bağışıklık sistem kendi vücudun kendi dokularına saldıran antikorlar ürettiğinde ortaya çıkar. Bazen bu antikorlar tiroid bezine karşı üretilir. Hashimoto hastalığının nedeni henüz tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Fakat genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.
• Hipertiroidi tedavisinin komplikasyonu: Çok fazla tiroid hormonu üreten kişiler (Hipertiroidi) genellikle radyoaktif iyot veya antitiroid ilaçlarla tedavi edilir. Bu tedavilerin amacı tiroid fonksiyonunu normale döndürmektir. Ancak bazen bu tedaviler tiroid hormonu üretimini çok fazla düşürerek kalıcı hipotiroidizm ile sonuçlanabilir.
• Tiroid ameliyatı: Tiroid bezinizin tamamını veya büyük bir kısmının ameliyatla alınması hormon üretimini azaltabilir veya durdurabilir. Bu durumda, ömür boyu tiroid hormonu takviyesi gerekir.
• Radyasyon tedavisi: Baş ve boyun kanserlerini tedavi etmek için hastaya verilen radyoterapi tedavisi, tiroid bezine zarar vererek hipotiroidizme yol açabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar hipotiroidizme neden olabilir. Örneğin belirli psikiyatrik bozuklukların tedavisinde kullanılan lityum tiroid hormon üretimi etkileyebilir.
• Doğumsal hastalıklar: Bazı bebeklerde doğumda tiroid bezi kusurludur ya da yoktur. Çoğu durumda, tiroid bezi bilinmeyen nedenlerle normal olarak gelişmemiştir. Genellikle doğuştan hipotiroidizmi olan bebekler doğumda normal görünür. Fakat erken dönemde teşhis ve tedavi edilmezse zeka geriliği gibi çok ciddi sonuçlara neden olur.
• Hipofiz bezinde bozukluk: Hipotiroidizmin nispeten nadir bir nedeni hipofiz bezinin yeterli miktarda tiroid uyarıcı hormon (TSH) üretmemesidir. Genellikle bu durum hipofiz bezinin iyi huylu bir tümöründen kaynaklanır.
• Gebelik: Bazı kadınlarda hamilelik sırasında veya sonrasında hipotiroidizm gelişir. Bu durum sıklıkla gebelik sırasında vücudun kendi tiroid bezi hücrelerine karşı antikor üretmesinin bir sonucudur. Bu durum tedavi edilmezse düşük, erken doğum ve preeklampsi riskinde artışa neden olur. Preeklampsi hamileliğin son üç ayında bir kadının kan basıncında önemli artışa neden olan bir durumdur. Gelişmekte olan fetüsü ciddi şekilde etkileyebilir.
• İyot eksikliği: Özellikle deniz mahsullerinde, deniz yosunlarında, iyot bakımından zengin topraklarda yetişen bitkilerde ve iyotlu tuzda bulunan eser mineral iyot, tiroid hormonlarının üretimi için esastır. Bu nedenle diyetle yetersiz iyot alımı hipotiroidizme yol açabilir. Aşırı iyot alımı ise halihazırda hipotiroidi hastalığı olan insanlarda belirtileri kötüleştirebilir. Dünyanın bazı bölgelerinde, iyot eksikliği yaygındır. Fakat sofra tuzuna iyot ilavesi yapılarak birçok ülkede bu sorun neredeyse ortadan kaldırmıştır.

Hipotiroidi çeşitleri nelerdir?

Hipotiroidi primer, sekonder ve tersiyer olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırılır. Primer hipotiroidide tiroid bezi TSH hormonu ile düzgün şekilde uyarılır. Ancak tiroid bezinde vücudun gereksinimini karşılayacak yeterli tiroid hormonu üretilemez.

Sekonder hipotiroidi durumunda tiroid bezinin kendisi normaldir, ancak hipofiz bezinden tiroid uyarıcı hormon (TSH), salgılanmasındaki yetersizlik nedeniyle yeterince uyarılmaz.

Tersiyer hipotiroidizmde ise hipotalamustan tirotropin salgılattırıcı hormonun (TRH) yetersiz salgılanması, TSH’nin yetersiz salınmasına yol açar ve bu da yetersiz tiroid stimülasyonuna neden olur.

Hipotiroidi tedavisi nasıl yapılır?

Hipotiroidizm tedavisi, en sık olarak hastaya tiroid hormonunu desteği verilmesi şeklinde yapılır. Bu amaçla levotiroksin isimli ilaç kullanılır. Doz ayarlaması için başlangıçta ara ara kan testleri yapılması gerekir. Bu ayarlama işi biraz zaman alabilir.

Çocuk sahibi olmayı düşünen kadınlarda; kendileri ve bebeklerinin sağlığı için hamile kalmadan önce hipotiroidinin uygun şekilde tedavi edilmesi önemlidir. Bu nedenle hamileler ve hamilelik planı olanlar hipotiroidi hastası iseler bu durumu mutlaka doktora bildirmelidir.

İyot eksikliğinden kaynaklanan hipotiroidi olgularında yeterince iyot alımının sağlanabilmesi için diyete iyot bakımından zengin gıdalar eklenir.

Hipotiroidi beslenme nasıl olmalı?

Tek başına diyet hipotiroidizmi tedavi etmez. Bununla birlikte, doğru besinler ve ilaçların kombinasyonu tiroid fonksiyonunu geri kazanmaya ve belirtileri en aza indirmeye yardımcı olabilir.

Hipotiroidi hastası olan bireyler genellikle daha yavaş bir metabolizmaya sahiptir. Araştırmalar aerobik egzersizin tiroid hormon seviyesini yükseltmeye yardımcı olduğunu göstermektedir. Ek olarak, daha fazla protein tüketmek metabolizma hızını artırır.

İyot eksikliği varsa, öğünlerde iyotlu sofra tuzu kullanmak veya deniz yosunu, balık, süt ve yumurta gibi iyot bakımından zengin yiyecekler yemek faydalı olur. Diyetle yeterli miktarda iyot alabileceği için iyot takviyesi gerekli değildir. Bazı çalışmalar çok fazla iyot alımının da tiroid bezine zarar verebileceğini göstermiştir.

Selenyum vücudun tiroid hormonlarını aktive etmesine yardımcı olur, böylece hormonlar vücut tarafından kullanılabilir. Bu esansiyel mineral, antioksidan özelliği ile serbest radikal adı verilen moleküllerin tiroid bezine zarar vermesini engeller. Selenyum bakımından zengin ton balığı, sardalya, yumurta ve baklagiller gibi yiyecekler tüketmek hipotiroidi tedavisine destek sağlar. Selenyum gibi çinko da tiroid hormonu aktivasyonu için gereklidir. Nohut, kaju, ıspanak, sığır eti, tavuk gibi yiyecekler çinko açısından zengindir.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark