Diğer adları : Anti-Xa Xa inhibisyonu Antifaktör Xa heparin Heparin düzeyi
Resmi adı : Heparin Anti-Xa

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Düşük molekül ağırlıklı heparin (LMWH) ve bazen fraksiyone olmamış heparin (UFH) tedavisini izlemek için bu test kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
LMWH veya UFH ile tedaviniz sırasında doktorunuz kan heparin düzeyinizi kontrol etmek istediğinde bu testi ister.

Gerekli Numune Nedir?
Ön koldaki damarlarınızdan alınan kan numunesi kullanılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Test için hazırlık yapılması gerekmemektedir.

Ne test edilmektedir?
Bu test anti-Xa aktivitesini ölçerek kandaki düşük molekül ağırlıklı heparin (LMWH) veya fraksiyone olmamış heparin (UFH) düzeyini ölçmektedir. Heparin, kanın pıhtılaşmasını önleyen bir antikoagülandır. Heparin moleküllerinin büyüklük ve aktiviteleri değişir. UFH çok farklı büyüklükte heparin moleküllerini, LMWH ise daha dar kapsamlı küçük heparin moleküllerini içerir. Her biri diğerlerinden az farklı birçok LMWH tipi mevcuttur. Hem UFH hem de LMWH, gereksiz yere kan pıhtıları (trombüsler) oluşmuş ve/veya bu pıhtı topaklarını geliştirme riski taşıyan kişilere damar içi (intravenöz (I.V.) veya deri altı (subkutan) yolla enjekte edilir.

Kan pıhtılaşması kan damarı veya doku hasarına karşı oluşan normal bir reaksiyondur. Bir pıhtılaşma süreçleri zincirinin başlatılmasını gerektirir. Bu süreçler kan pıhtısı gelişimini düzenleyen protein yapısındaki pıhtılaşma faktörlerinin art arda aktif hale getirilmesini içerir. Cerrahiler, DVT (derin ven trombozu) ve özellikle bacakların atar ve toplardamarlarında uygun olmayan kan pıhtısı (trombüs) oluşumuyla ilişkili başka aşırı pıhtılaşma bozuklukları gibi akut ve kronik durumlar da mevcuttur. Bu pıhtılar kan akışını tıkayabilir ve etkilenmiş bölgede doku hasarına neden olabilir. Kan pıhtısı parçacıkları yerlerinden kopup akciğerler veya kalbe giderek akciğer embolisi ve kalp krizine neden olabilir. Gebe kadınlarda kan pıhtısı oluşumu bazen fetüse giden kan akışını etkileyerek düşüğe yol açabilmektedir.

Heparin, protein yapısındaki antitrombine etkisi yoluyla, özellikle Xa ve IIa (trombin) adlı pıhtılaşma faktörlerinin engellenme sürecini hızlandırarak pıhtılaşma mekanizmasını bozmaktadır. UFH hem Xa, hem de II a ‘yı etkilemekte olup daha değişken bir engelleyici aktiviteye sahip olduğundan yakından izlenmesi gerekir. Komplikasyonları pıhtılaşma, aşırı kanama ve bazen trombositopeniyi içerebilir. UFH, genellikle hastane ortamında verilir ve monitorizasyonu aPTT testiyle ve aynı zamanda anti-Xa testiyle yapılabilir. Kalp-akciğer baypas cerrahisi gibi ameliyatlar sırasında yüksek dozlarda UFH verilir ve UFH dozları aktifleşmiş pıhtılaşma zamanı (ACT) testiyle kontrol edilir. LMWH, anti-IIa’dan çok anti-Xa aktiviteye sahip olduğundan LMWH’ya verilen ilaç yanıtı daha belirgindir. Ayaktan veya hastanede yatan hastalara verilebilir. Rutin olarak LMWH’ın takibi gerekmemekle birlikte istendiğinde anti-Xa testiyle izlenebilir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir kol damarından iğneyle alınan kan numunesi kullanılır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test için hazırlık yapılması gerekmemektedir.

Nasıl kullanılır?
Kanda fraksiyone olmamış heparin (UFH) konsantrasyonlarının takibi ve düzenlenmesi için halen UFH’nin birincil takip yöntemi PTT testiolmasına karşın bazen anti-Xa testleri de istenmektedir. UFH’ye beklendiği gibi yanıt vermeyen “heparin direncine” sahip bazı hastaların veya PTT test sonucunu değiştirebilen hastalıklar veya etkileşim faktörüne (faktörlerine) sahip kişilerin takibi için anti-Xa testi istenebilir.

Düşük molekül ağırlıklı heparin (LMWH) tedavisi genellikle izlenmemesine rağmen bazı olgularda doktorlar anti-Xa testlerini isteyebilir. Bu olgular gebeler, obezler, çok gençler veya yaşlılar, böbrek hastalığı veya işlev bozukluğuna sahip olanları içerir. LMWH birincil olarak vücuttan böbrekler yoluyla atılır. Böbrek fonksiyonunu azaltan her durum LMWH’ın vücuttan atılmasını da azaltabilmekte, kandaki konsantrasyonunu arttırarak aşırı kanama potansiyeli yaratabilmektedir.

Ne zaman istenir?
Anti-Xa testi rutin olarak istenmemekle birlikte doktor kan UFH veya LMWH konsantrasyonlarını değerlendirmek istediğinde bu test yapılabilir. Belli aralıklarla UFH tedavisini izlemek için, özellikle doktor hastanın UFH’ye beklendiği gibi yanıt vermediğini veya PTTtestinin yararlı olmadığını düşündüğü durumlarda istenebilir.

LMWH ‘ı izlem aracı olarak esasen LMWH konsantrasyonu “pik” yaptığı zaman anti-Xa testi istenir. LMWH’ın kanda en yüksek düzeye ulaşmasının beklendiği bir LMWH dozundan yaklaşık 4 saat sonra kan numunesi alınır. Doktor hastanın vücudundan LMWH’ı normal hızda atamadığından kuşkulandığında rastgele zamanda ve kanda “minimal LMWH” konsantrasyonunu belirlemek için bu testi ister. Bu minimal düzeyi tespit etmek için bu test bir sonraki dozdan hemen önce heparin konsantrasyonlarının en düşük düzeyde olmasının beklendiği zaman uygulanır.

Test sonucu ne anlama gelir?
Anti-Xa sonuçları kişinin kullandığı heparin tipi (UFH veya LMWH ve LMWH’nin tipi), numune almanın zamanlaması ve kişinin tedavi edilmekte olduğu hastalık bağlamında değerlendirilmelidir. Değişik laboratuvarların aynı numuneye ait sonuçları farklı olabilir. Tedavi edici dozlara ilişkin referans aralıkları ve bu değerlere sahip heparinler farklı tiplerde olabilir.

Genellikle UFH ve LMWH için konsantrasyonlar belirlenmiş tedavi edici doz aralığında ise hastanın durumu klinik açıdan iyiye gitmekte, pıhtılaşma olmamakta, aşırı kanamalar oluşmamakta veya başka komplikasyonlar geçirmemekte ve dolayısıyla dozajın uygun olduğu düşünülmektedir. Anti-Xa konsantrasyonu yüksekse, hasta ya aşırı doz almakta ve/veya beklenen hızda ilacı vücudundan atamamakta, aşırı kanama riski artabilmektedir.

Anti-Xa konsantrasyonu tedavi edici aralığın altındaysa heparin dozajının artırılması gerekebilir. Hasta heparin almıyorsa anti-Xa düzeyleri ya “0” ya da tespit edilemeyen düzeylerde olmalıdır.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Anti-Xa’nın ölçüm yöntemlerindeki ve değişik laboratuvarların test sonuçlarındaki farklılıkları nedeniyle numunelerin yinelenen anti-Xa testleri için aynı laboratuvara gönderilmesi gerekir.

Ne kadar süre heparin kullanmam gerekecek?
Uygun olmayan pıhtılaşmayı tedavi ve önlemeye yardımcı olmak için genellikle kısa süreler LMWH ve UFH tedavisi kullanılmaktadır. Pıhtılaşmanın uzun süre engellenmesi gerektiğinde genellikle varfarin gibi diğer tedavi yöntemleri kullanılır. Gebelik bir istisna oluşturur ve pıhtı önleyici olarak heparin tercih edilir. Heparin tedavisinin doğumla birlikte sonlandırılması gerekir.

LMWH kullanmakta olduğumu diğer doktorlara söylemeli miyim?
Evet çünkü değerlendirilmeniz sırasında veya diğer rahatsızlıklar için tedavi seçenekleriniz belirlenirken doktorlar ve diğer sağlık mensupları için bu bilgiler önemli olacaktır.

Kaynakça : labtestsonline