Diğer adları : İnsulin C-peptid Bağlayıcı peptid insülin: Proinsülin c-peptid
Resmi adı : C-peptid

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Pankreasta beta hücreleri tarafından insülin üretimini izlemek ve hipogliseminin nedenini belirlemeye yardımcı olmak için bu test yapılır

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Diyabetiniz olduğunda ve doktorunuz yeterince insülin üretip üretmediğinizi veya ağızdan aldığınız ilaçları insülin enjeksiyonları veya insülin pompasıyla takviye etme zamanının gelip gelmediğini belirlemek istediğinde, insülin direncinizin olduğundan kuşkulandığında ve hipoglisemi olduğunuz kanıtlandığında size bu testi uygular.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol damarınızdan alınan kan numunesi ve bazen 24 saatlik idrar numunesi

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Bu testten önce aç kalıp kalmamanız gerektiğini doktorunuza sorun.

Ne test edilmektedir?
Kan ve idrar numunesinde C-peptit miktarıı ölçülebilmektedir. C-peptit, etkisiz bir molekül olan proinsülin iki moleküle ayrıldığında oluşan bir maddedir (kısa zincirli aminoasitler) .Biri molekül C-peptit, diğeri insülindir. C-peptit insülinle aynı oranda üretildiğinden insülin üretiminin yararlı bir belirtecidir.

Vücut hücrelerinin içine glukozun taşınması açısından insulin yaşamsal olup her gün gerek duyulmaktadır. Pankreasın beta hücrelerinde üretilip stoklanmaktadır. İnsüline gerek duyulduğu ve artmış glukoz düzeylerine cevaben beta hücrelerinden kan dolaşımına salındığında eşit miktarlarda C-peptit de serbestleşmektedir.

Vücut tarafından (endojen (içsel) insülin üretimini değerlendirmeye ve diyabet ilacı olarak (eksojen (dışardan alınan) ve C-peptit oluşturmayan insülinden ayırt edilmesine yardımcı olmak için C-peptit kullanılabilir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir kol damarından iğneyle kan numunesi alınır. 24 saatlik idrar numunesi gerektiğinde 24 saatlik zaman diliminde idrarınızın tümünü saklamanız istenecektir.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
C-peptit için kan testi vermeden önce 8-10 saat aç kalmanız gerekecektir.

Nasıl kullanılır?
İnsülin üretimini izlemek ve düşük kan şekeri (hipoglisemi) nedenini belirlemeye yardımcı olmak için C-peptit kullanılır. Diyabetin tanısının konmasına yardımcı olmak için bu test istenmemesine rağmen yeni diyabet tanısı konduğunda kişinin pankreasının halen ne kadar insülin ürettiğini belirlemeye yardımcı olmak için yalnız başına veya insülin düzeyi tayiniyle birlikte istenebilir.

Sıklıkla tip 1 diyabet çocukluğun erken döneminde ortaya çıkan bir otoimmün süreç olup zamanla hemen hemen tamamen beta hücrelerinin yıkımını ilgilendirmektedir. Eninde sonunda düşük oranda (veya hiç) insülin üretilerek eksojen (dışardan alınan) insüline tam bir bağımlılığa yol açılmaktadır.

Tip 2 diyabette insulin direnci, insülin üretiminde kompansatör artışa ve beta hücre hasarına da yol açabilmektedir. Tip 2 diyabetliler genellikle ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilerek vücutlarının daha fazla insülin üretmesi uyarılır ve/veya hücrelerinin zaten üretilmekte olan insüline karşı daha duyarlı hale gelmesi sağlanır. Eninde sonunda beta hücre hasarı nedeniyle Tip 2 diyabetliler çok az insülin üretebilir hale gelirler ve sonunda insülin enjeksiyonlarına ihtiyaç duyarlar. Vücudun ürettiği her insülin düzeyinde, C-peptit bulunmaktadır. Bu nedenle zamanla beta hücre aktivitesi ve kapasitesini izlemek ve doktorun insülin tedavisine ne zaman başlayacağını belirlemeye yardımcı olmak için C-peptit testi kullanılabilir.

Alınan insülinin kaynağı ne olursa olsun insülin tedavisindeki hastalarda insüline karşı antikorlar gelişebilir. Bu antikorlar tipik olarak insülin testlerine müdahale ederek endojen (içsel) insülin üretiminin doğrudan değerlendirmesini hemen hemen olanaksız hale getirmektedir. Bu olgularda C-peptit ölçümü insülin testinin bir alternatifidir.

Belgelenmiş hipoglisemi nedeninin tanımlanmasına yardımcı olmak ve tedavisini izlemek için insülin ve glukoz düzeyleri tayiniyle birlikte C-peptit ölçümlerinden yararlanılabilir. Aşırı insülin takviyesi, alkol tüketimi, kalıtsal karaciğer enzim yetersizlikleri, karaciğer, böbrek hastalığı veya insülinomalar hipoglisemi belirtilerine neden olabilmektedir. İnsülinomalar kontrol altına alınamayan miktarlarda insülin ve C-peptit üretebilen ve akut hipoglisemi ataklarına neden olabilen pankreasın adacık hücreleri tümörleridir. İnsülinoma tedavisinin etkinliğini izlemek ve nüksleri saptamak için belli aralıklarla C-peptit testleri istenebilmektedir..

Bazen abdominal obezite, artmış kan şekeri ve/veya insulin direnci, dislipidemi ve hipertansiyon gibi risk faktörleri setini içeren metabolik sendrom tanısı konan bir kişinin değerlendirilmesine yardımcı olmak için C-peptit testi kullanılabilir.

Nasıl kullanılır?
Ne zaman istenir?
Yakın zamanda tip 1 diyabet tanısı konmuş hastanın “arta kalan beta hücre işlevlerini” değerlendirmenin bir bölümü olarak C-peptit düzeylerinin belirlenmesi istenebilir. Tip 2 diyabette, doktor hastanın zamanla Beta hücreleri ve insülin üretimini izlemek istediğinde, insülin enjeksiyonlarının gerekip gerekmediği veya ne zaman ihtiyaç olabileceğini belirlemek için bu test istenebilir.

Akut veya yinelenen hipoglisemi varlığında C-peptit düzeyleri ölçülebilir. Hipoglisemi belirtileri:

Terleme
Çarpıntılar
Açlık
Bilinç bulanıklığı
Görme bulanıklığı
Bayılma
Ağır olgularda nöbetler ve bilinç kaybı
Ancak bu belirtilerin birçoğu diğer rahatsızlıklarda da oluşabilmektedir..

Aşırı insülin üretimini, aşırı insülin uygulamasından ayırt etmeye ve insülinoma tanısını koymaya yardımcı olmak için C-peptit testi kullanılabilir. İnsülinoma tanısı konduğunda tedavinini etkinliğini izlemek ve tümör nüksünü saptamak için düzenli aralıklarla C-peptit testi istenebilir.

Nadiren pankreası alınmış kişide veya pankreas adacık nakli yapılanlarda insülin imal etme yetisini kazandırmak için tedavinin etkinliği ve işlemin süregelen başarısını doğrulama amacıyla C-peptit düzeyleri izlenebilir

Test sonucu ne anlama gelir?
Yüksek C-peptit değerleri, genellikle yüksek düzeylerde endojen (içsel) insülin üretimini göstermektedir. Glukoz alımı ve/veya insulin direncinin neden olduğu yüksek kan şekeri düzeylerine cevaben C-peptit düzeyleri yükselebilmektedir. İnsülinomalarda C-peptit düzeylerinin yükseldiği görülür. Hipokalemi, gebelik, Cushing sendromu ve böbrek yetmezliğinde de yüksek C-peptit düzeyleri görülebilir.

İnsülinoması olan bir kişide giderek azalan C-peptit düzeyleri tedaviye yanıt verildiğini, artan düzeyler ise tümör nüksünü gösterebilir.

Düşük C-peptit düzeyleri düşük insülin üretimiyle ilişkilidir. Beta hücreleri yeterince insülin üretmediğinde veya üretimi eksojen (dışardan alınan) insülinle veya somastatin benzeri maddelerle yapılan testler sırasında baskılandığında bu durum oluşabilmektedir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
C-peptit testi yaygın biçimde kullanılmadığı için her laboratuvarda yapılmayabilir. Bir dizi C-peptit testi yapılacaksa aynı laboratuvarda aynı yöntemlerr kullanılarak gerçekleştirilmelidir.

Aynı oranda üretilmelerine rağmen C-peptit ve insülin vücudu ayrı yollardan terk etmektedirler. İnsülin çoğu kez karaciğerde işlenip atılırken C-peptit böbrekler yoluyla atılmaktadır. İnsülinin yarılanma ömrü 5 dakika iken C-peptidinki yaklaşık 30 dakika olduğundan kanda normalde insüline göre yaklaşık 5 kat daha fazla C-peptit bulunacaktır

Evde kan şekerimi kontrol ederken C-peptit testi de yapabilir miyim?
Hayır. C-peptit testi için özel donanım ve eğitimi gerektirmektedir.

İlerde insülin pompası kullanmam gerekirse C-peptit testine gereksinmem olacak mı?
Gerek duyabilirsiniz. Yeterince insülin üretmeyen insanlar için genellikle insülin pompaları önerilmektedir. Bazen başlangıç değerlendirmesi sırasında beta hücrelerinizin durumunu kontrol etmek ve hâlâ insülin üretip üretmediğinizi anlamak için C-peptit testi istenecektir.

C-peptit testi başka ne için kullanılır ?
Araştırmacılar vücutta C-peptidin rolünü daha iyi anlamaya başladılar. Avrupa’da tip 1 diyabetiklere C-peptit tedavisi vermeye başladılar. Sonuçlar umut verici olup böbrek fonksiyonlarında , kan akımı ve sinir fonksiyonunda iyileşmelerle birlikte diyabet komplikasyonlarında da azalma olduğunu göstermekle birlikte ileri çalışmalara gerek vardır.

Kaynakça : labtestsonline