Kırmızı et, süt, yumurta ve yoğurt gibi protein bakımından zengin yiyeceklerin tüketilmesi ile alınan protein, vücudun temel yapı taşlarını oluşturur. Proteinin amino asitlerine parçalanarak sindirilmesi, mide ve ince bağırsaklarda gerçekleşir. Besinler yoluyla alınan proteinin sindirim sistemi tarafından sindirilemeyen kısmı dışkı yoluyla vücuttan atılır. Ancak sindirim sırasında proteinin parçalanması ile amonyak oluşur. Vücut için son derece tehlikeli olan ve içinde azot bulunan amonyak, kan yoluyla karaciğere ulaşır. Karaciğer, amonyağı vücut için daha az tehlikeli olan üre azotuna dönüştürür. Kan yoluyla böbreklere gelen üre azotu, burada süzülerek idrar yoluyla vücut dışına atılır. Böylece protein sindirimi sonucunda ortaya çıkan toksik nitelikteki atık madde vücut dışına çıkarılmış olur. Böbreklerde var olan bir rahatsızlık durumunda kandaki üre azotu seviyesi yükselir ve pek çok farklı rahatsızlığa yol açar. Kan üre azotunun ölçülmesi için BUN (Blood Urea Nitrogen) testi ya da farklı bir deyişle kan üre azotu testi yapılır. Kanda var olan ürenin azot kısmının miktarının ölçüldüğü test sayesinde böbrek fonksiyonları değerlendirilir. Sıklıkla sorulan kanda BUN nedir sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. BUN düşüklüğü ve yüksekliğine geçmeden önce BUN nedir bunu iyi anlamak gerekir.

Bun nedir?

Besinler yoluyla alınan proteinin, sindirim sistemi tarafından amino asitlerine parçalanması ile amonyak ortaya çıkar. Vücut için son derece toksik olan amonyağın içinde bir miktar azot bulunur. Kan yoluyla karaciğere ulaşan amonyak burada üreye dönüştürülür ve tekrar kana salınarak böbreklere ulaşması sağlanır. Böbreklerin sağlıklı çalışması durumunda vücut için zararlı olan üre azotu, kandan ayrıştırılarak idrar yoluyla dışarı atılır. Ancak bu işlem bir döngü içinde yapıldığından kanda her zaman sabit bir miktar üre azotu bulunur. Böbreklerde bir rahatsızlık olması durumunda ise üre kandan ayrıştırılamaz ve yükselir. Blood Urea Nitrogen olarak tanımlanan BUN testi ya da farklı bir ifadeyle kan üre azotu, kanda sabit olarak bulunan üre azotunun ölçümü için kullanılan bir tür laboratuvar testidir. BUN testi nedir sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Koldan alınan kan ile yapılan bu testin, yetişkinler için referans aralığı 10 ile 20 mg/dL iken çocuklarda 5 ile 18 mg/dL’dir. Yüksek BUN değeri, karaciğerde üre azotu oluşumunun fazla olduğunu ya da farklı bir deyişle üre azotunun böbrekler tarafından kandan ayrıştırmakta yetersiz olduğunun işaretidir. BUN düzeyinin yüksek olması başta böbrek yetmezliği gibi önemli böbrek rahatsızlıkları olmak üzere, sindirim sistemi sorunları, tiroit hormon bozuklukları ve kalp yetmezliği gibi birçok ciddi sağlık problemlerinin habercisi olabilir. BUN değerinin, referans aralığının altında olması ise besinler yoluyla alınan ve bir miktarı vücutta sentezlenen proteinin, sindirim sistemi tarafından yeterince sindirilemediğine ya da protein açısından yetersiz beslenildiğine işaret eder. BUN testinin sonuçları, kreatinin değerleri ile birlikte değerlendirilir. Farklı bölüm hekimleri tarafından istenen ek laboratuvar tetkiklerinde sıklıkla yapılan BUN testi, özellikle nefroloji bölümü hastaları, diyabet, hipertansiyon ve kalp hastalarına, böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi amacıyla sıklıkla uygulanır. Ayrıca böbrek ile ilgili hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların ne kadar etkili olduğunun saptanmasında, dehidrasyon şüphesinde de kandaki azot miktarının ölçülmesi için BUN testi uygulanır. Bu bağlamda BUN testi, geniş bir hastalık yelpazesinin değerlendirilmesi, akut, kronik böbrek hastalıkları ve böbrek yetmezliği gibi rahatsızlıkların tanısı ve takibinde uygulanır. Öncesinde herhangi bir hazırlık yapılması gerekmediğinden, test kolay ve hızlı bir şekilde yapılır.

BUN değeri ne olmalı?

Kanda üre azotu olarak da bilinen BUN testinin referans aralığı, yetişkinlerde 10 mg/dL ile 20 mg/dL ‘dir. Çocuklarda ise 5 mg/dL ile 18 mg/dL referans değer olarak kabul edilir. BUN testi sonucunda yer alan referans değerlerin üzerinde alınan sonuç, akut ya da kronik böbrek hastalıklarının habercisi olabileceği gibi sonucun kritik değerin üzerinde olması böbrek yetmezliği gibi çok daha ciddi rahatsızlıkların belirtisi olabilir. Bu hastalıklara bağlı olarak böbreklere olan kan akımındaki azalma, konjestif kalp yetmezliği gibi ciddi kalp rahatsızlıklarına da sebep olabilir. BUN değerinin yüksek olması, uzun süre su içilmemesine bağlı olarak görülen dehidratasyona ya da uzun süre ile idrarın tutulmasına bağlı olarak da görülebilir. Sağlıklı bir gebelikte de BUN test sonucunun belirli sınırlar dahilinde yüksek çıkması normal kabul edilir. Yapılan BUN testi neticesinde alınan sonucun referans değerin altında olması sık karşılaşılan bir durum değildir. Çoğunlukla aşırı sıvı tüketimine bağlı olarak görülen bu durum çok nadir olarak bir hastalığa işaret eder. Böbrek fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmadığının anlaşılması için BUN testinin yanı sıra kreatinin testi de uygulanmalıdır. Ayrıca elektrolit testleri de gerekli olabilir.

BUN testi ne zaman yapılır?

Proteinin, mide ve ince bağırsak tarafından sindirimi gerçekleştirildikten sonra ortaya çıkan amonyak, kan yoluyla karaciğere aktarılır. Amonyak karaciğer tarafından parçalanarak üre azotuna dönüştürülür. Üre azotu tekrar kana karışarak böbreklere ulaşır. Üre azotunun yaklaşık %10’luk kısmı ter yoluyla atılsa da, geriye kalan büyük kısmı böbrek tarafından süzülür ve idrar yoluyla vücut dışına atılır. Ancak üre döngüsü sürekli olarak yenilendiğinden, vücutta her zaman bir miktar üre azotu bulunur. Bu azot miktarının ölçümü ise BUN testi olarak bilinen kan üre azotu testi ile yapılır. BUN ne demek sorusuna verilebilecek bir diğer yanıt da bu şekildedir. BUN testinin yapıldığı durumlar aşağıda listelenmiştir:

• Mevcut şikayetlerin böbrek fonksiyonlarından kaynaklanıp kaynaklanmadığının anlaşılması
• Böbrek hasarlarının tespit edilmesi
• Böbrek fonksiyonlarının sağlıklı olup olmadığının anlaşılması
• Böbrek ile ilgili hastalıklara uygulanan tedavinin takip edilmesi
• Mevcut böbrek rahatsızlığının güncel durumunun kontrol edilmesi
• Vücutta oluşan su kaybının değerlendirilmesi
• Kan testlerinin bir bölümü olarak pek çok hastalığın tanısı

Düşük BUN değeri nedir?

Düşük BUN değeri, sık karşılaşılan bir durum değildir. Düzensiz ve yetersiz beslenmeye ortaya çıkan bu durum, aşırı su tüketimine bağlı olarak da görülebilir. Genellikle vücudun ihtiyaç duyduğu protein miktarının beslenme ile karşılanmaması sonucunda oluşan BUN düşüklüğü, antibiyotik ve anabolik steroid türü ilaç kullanımı sonucunda ortaya çıkabilir. Nadiren de olsa karaciğere bağlı hastalıklar, sindirim sistemine ait emilim problemleri, diyabet, siroz ve verem gibi hastalıklar da BUN değerinin düşmesine yol açabilir. Ayrıca pankreasa yapılan cerrahi müdahaleler, pankreasın bir bölümünün alınması, pankreas yetmezliği ve kanseri, kistik fibroz, Crohn hastalığı ve ZES olarak kısaltılan Zollinger Ellison Sendromu gibi bazı hastalıklar da üre azot seviyesinin düşük çıkmasına neden olabilir.

Yüksek BUN değeri nedir?

Protein metabolizmasının son ürünü olan üre azotunun, yapılan BUN testinde yüksek seviyede olması sıklıkla böbrekler ile ilgili bir rahatsızlığın habercisidir. İdrarda köpük, idrar yapılırken ağrı, yorgunluk ve hâlsizlik gibi belirtilerle kendini gösteren yüksek BUN değeri, kalp ve kan dolaşımında var olan problemlere bağlı olarak da görülebilir. Ayrıca, tiroit hormon bozukluğu, sindirim sistemine bağlı rahatsızlıklar, düzensiz ve protein bakımından zengin beslenme, aşırı egzersiz de kanda üre azot seviyesinin referans değerlerin üzerinde seyretmesine neden olabilir. Yoğun stres, uzun süreli açlık, ateşli hastalıklar ve enfeksiyon varlığı da BUN düzeyinin yükselmesine neden olur.

Sağlıklı bir yaşam için sağlık kontrollerinizi düzenli olarak yaptırmayı ihmal etmeyin.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark