Bulaşıcı hastalıklar; vücuda giren bakteri, virüs, mantar veya parazit gibi küçük organizmaların sebep olduğu hastalıklardır. Birçok farklı bulaşıcı hastalık çeşidi ve bulaşma yolu vardır. Soğuk algınlığı gibi bazı bulaşıcı hastalıklar kendiliğinden geçerken, bazısı da hastanede yatış ve uzun süreli tedavi gerektirebilir.

Bulaşıcı hastalıklar ne demektir?

Bulaşıcı hastalıklar mikroorganizma denen çok küçük canlıların neden oldukları hastalıklardır. Bu canlıların bir kısmı, normalde vücut içerisinde bağırsak gibi belirli organlarda bulunmasına rağmen farklı organ ve dokulara geçtiğinde hastalık oluşturabilir. Bazı mikroorganizmalar ise toprakta ya da başka kaynakta bulunup insanlara bulaştığı takdirde hastalığa neden olur.

Bulaşıcı hastalıkların birçok bulaşma yöntemi vardır. Bazı bulaşıcı hastalıklar kişiden kişiye geçer. Bazı hastalıklar ise böcekler veya diğer hayvanlar tarafından bulaşır. Ayrıca, bozulmuş yiyecekler veya kirli su kaynakları da bulaşıcı hastalıklara sebebiyet verebilir.

Bulaşıcı hastalıkların belirtileri nelerdir?

Her bulaşıcı hastalığın kendine özgü belirti ve semptomları vardır. Fakat birçok bulaşıcı hastalıkta ortak olan, genel işaret ve belirtiler bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• ateş
• ishal
• yorgunluk
• kas ağrıları
• öksürme

Bulaşıcı hastalıklara neler neden olur?

Bulaşıcı hastalıklara farklı mikroorganizmalar neden olabilir. Aşağıda mikroorganizmaların türleri ve neden oldukları farklı hastalıklar yer almaktadır:

• Bakteriler: Bu tek hücreli organizmalar boğaz, idrar yolu enfeksiyonları ve tüberküloz gibi hastalıklardan sorumludur.
• Virüsler: Bakterilerden çok daha küçük canlılardır. Virüsler soğuk algınlığından AIDS’e kadar çok sayıda hastalığa neden olur.
• Mantarlar: Saçkıran ve sporcu ayağı gibi birçok cilt hastalığına mantarlar neden olur. Ayrıca mantarlar genital bölgeyi de etkileyebilir. Farklı mantar türleri akciğer veya sinir sistemine bulaşarak hastalığa neden olabilir.
• Parazitler: Hayvan dışkısından ya da sivrisinek ısırığı gibi bir böcek ısırığından parazit bulaşabilir. Sıtma, parazitlerden kaynaklanan ve en çok bilinen hastalıklardan biridir.

Bulaşıcı hastalıkların bulaşma yöntemleri nelerdir?

Bulaşıcı hastalıklar doğrudan ya da dolaylı temas ile bulaşabileceği gibi, virüs veya bakteri taşıyan böcek ısırıkları ya da gıdalar yoluyla da bulaşabilir.

DOĞRUDAN TEMAS

Bulaşıcı hastalıkların çoğuna yakalanmanın en kolay yolu, hasta bir kişi ya da hayvanla doğrudan temasa geçmektir. Doğrudan temas şekilleri aşağıdaki gibi listelenebilir.

• İnsandan insana: Bulaşıcı (enfeksiyöz) hastalıklar genellikle bakteri, virüs veya diğer mikropların bir kişiden diğerine doğrudan aktarılmasıyla yayılır. Bakteri ya da virüs taşıyan bir kişi, sağlıklı birine dokunur, sarılır, hapşırır veya öksürürse bakteri & virüs taşınabilir. Ayrıca cinsel ilişki gibi vücut sıvıları değişimi ile sonuçlanan eylemlerle de mikroplar bulaşabilir. Bazen virüs ya da bakterili kişide hastalık gözlenmese de, taşıyıcı olup, başkalarını hasta edebilir.
• Hayvandan insana: Evcil hayvanlar da dahil olmak üzere enfekte bir hayvan tarafından ısırılmak veya çizilmek hastalığa neden olabilir. Kuduz ya da tetanoz gibi bazı bulaşıcı hastalıklar, tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilir. Hayvan atıkları ile temas, bulaşıcı hastalıklara yakalanmanın başka bir yoludur. Örneğin, kedi kumu değiştirme sırasında toksoplazma enfeksiyonuna yakalanabilirsiniz.
• Anneden karnındaki bebeğe: Hamile bir kadın, doğmamış bebeğine bulaşıcı hastalıklara neden olan mikropları geçebilir. Bazı mikroplar plasentadan veya anne sütünden geçebilir. Vajinadaki mikroplar ise doğum sırasında bebeğe bulaşabilir.

DOLAYLI TEMAS

Doğrudan temas olmadan da bulaşıcı hastalıklara yakalanabilirsiniz. Pek çok mikrop, masa üstü, kapı tokmağı veya musluk tutacağı gibi cansız bir nesnede uzun süre varlığını sürdürebilir.

Örneğin grip veya soğuk algınlığı olan bir kişi tarafından kullanılan bir kapı tokmağına dokunduğunuzda, burada bıraktığı mikroplar elinize bulaşabilir. Ellerinizi yıkamadan önce gözlerinize, ağzınıza veya burnunuza dokunursanız virüs size yerleşir.

TAŞIYICI BÖCEK ISIRIKLARI

Bazı mikroplar, sivrisinekler, pire, bit veya keneler gibi taşıyıcılarla taşınırlar. Sivrisinekler sıtma paraziti veya Batı Nil virüsü taşıyabilir. Geyik keneleri, Lyme hastalığına neden olan bakterileri taşıyabilir. Bunun haricinde Kırım Kongo kanamalı ateşi de kenelerle taşınan tehlikeli bir virüs sonucu oluşur.

KİRLİ YA DA BOZUK GIDALAR

Hastalığa neden olan mikroplar vücudunuza gıdalar yoluyla da girebilir. Bu tip enfeksiyonlar genelde mikropların tek bir kaynaktan, birçok insanı aynı anda hasta etmesiyle sonuçlanır.

Kimler bulaşıcı hastalıklara daha fazla yakalanma riski altındadır?

Herkes bulaşıcı hastalıkları yakalanabilir fakat bağışıklık sistemi düzgün çalışmayanlar daha yüksek risk altındadır. Bu kişiler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Organ nakli sonrasında organ reddini engellemek için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullananlar
• HIV pozitif bireyler
• bağışıklık sistemini etkileyen kanser türlerine veya başka hastalıklara sahip olanlar
• implant kullananlar
• yetersiz beslenenler
• yaşlılar
• bebekler

Bulaşıcı hastalıkların komplikasyonları nelerdir?

Bulaşıcı hastalıkların çoğu sadece küçük komplikasyonlara sahiptir. Ancak zatürre, AIDS ve menenjit gibi bazı enfeksiyonlar hayatı tehdit edebilir. Araştırmalar birkaç enfeksiyon türünün, uzun vadeli artmış kanser riskiyle ilişkili olduğunu göstermiştir:

• İnsan papilloma virüsü, rahim ağzı kanseri
• Helicobacter pylori, mide kanseri ve peptik ülserler
• Hepatit B ve C ise karaciğer kanseri ile bağlantılı bulunmuştur.

Bulaşıcı hastalıklar ve korunma yolları nelerdir?

Enfeksiyon riskini azaltmak için aşağıdaki alışkanlıkları kazanmak önemlidir:

• Elleri yıkamak: Özellikle yiyecekler hazırlamadan önce ve sonra, yemekten önce ve tuvaleti kullandıktan sonra elleri yeterli miktarda yıkamak önemlidir. Eller mikropların vücuda girmesinin yaygın bir yolu olduğundan, gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmamaya çalışın.
• Aşı olmak: Aşılama, birçok hastalığa yakalanma olasılığınızı büyük ölçüde azaltır. Hem çocuklar hem de yetişkinler aşılarını takip edip gerekli zamanlarda yeniletmelidir.
• Hasta olunca evde kalmak: Bulaşıcı hastalıkların engellenmesi ve daha kısa sürede iyileşmek için kusma, ishal ya da ateş gibi belirtilerde, işe ya da okula gidilmemesi gerekir.
• Yiyecekleri güvenli bir şekilde hazırlamak: Yemek hazırlarken tezgahları ve diğer mutfak yüzeylerini temiz tutun. Öğütülmüş etler için, en az 71^o C; kümes hayvanları için 74^o C; ve diğer çoğu etler için, en az 63^o C  kuralı unutulmamalıdır. Ayrıca, pişmiş yiyeceklerin uzun süre oda sıcaklığında kalmasına izin verilmemelidir.
• Güvenli cinsel ilişki yaşamak: Partnerler cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar taşıyor veya yüksek riskli cinsel geçmişe sahipse her zaman prezervatif kullanmalıdır.
• Kişisel eşyaların paylaşmamak: Bireyler, kendi diş fırçasını, tarak ve tıraş bıçağını kullanmalı, bardak veya yemek kaplarını paylaşmamalıdır.
• Seyahat etmeden önlem almak: Ülke dışına seyahat ediliyorsa, bir sağlık çalışanı ile sarı humma, kolera, hepatit A veya B gibi özel aşılar hakkında konuşulmalıdır.

Bulaşıcı hastalıklar nasıl teşhis edilir?

Doktorunuz, belirtilerinize neyin neden olduğunu belirlemeye yardımcı olmak için laboratuvar çalışması veya görüntüleme taraması isteyebilir.

• Laboratuvar testleri: Birçok bulaşıcı hastalık benzer belirti ve semptomlara sahiptir. Vücut sıvılarının örnekleri bazen hastalığa neden olan belirli mikropların kanıtlarını ortaya çıkarabilir. Bu, doktorun tedaviyi düzenlemesine yardımcı olur. En sık istenen testler, kan, idrar ve boğaz kültür testleridir. Bunun haricinde hekiminiz gerekli görürse dışkı örneği ya da omurilikten sıvı alınmasını da isteyebilir.
• Görüntüleme taramaları: X-ışınları, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi taramalar, tanı koyma ve belirtilere neden olabilecek diğer koşulları elemeye yardımcı olabilir.
• Biyopsiler: Biyopsi sırasında test için bir organdan küçük bir doku örneği alınır. Örneğin, pnömoniye neden olabilecek çeşitli mantarlar için bir akciğer dokusu biyopsisi kontrol edilebilir.

Bulaşıcı hastalıklar nasıl tedavi edilir?

Hangi tür mikropların hastalığa neden olduğunu bilmek, doktorunuzun uygun tedaviyi seçmesini kolaylaştırır.

• Antibiyotikler: Antibiyotikler bakterilere karşı savaşan ilaçlardır. Sadece bakterilerde işe yaradıkları için viral hastalıklarda reçete edilmezler. Ayrıca, antibiyotiklerin yanlış kullanımı, bakterilerin bu tedaviye direnç kazanmasına sağlayarak, tedavinin daha da zorlaşmasına neden olur. Bu nedenle gereksiz antibiyotik tedavisinden kaçınmak çok önemlidir.
• Antiviraller: Antiviraller bazı virüslere karşı işe yarayabilir. Fakat her virüse karşı bir antiviral geliştirilmemiştir.
• Antifungaller: Topikal antifungal ilaçlar, mantarların neden olduğu cilt veya tırnak enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılabilir. Akciğerleri veya mukozaları etkileyenler gibi bazı mantar enfeksiyonları, oral bir antifungal ile tedavi edilebilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış insanlarda görülen daha şiddetli iç organ fungal enfeksiyonları, damar içi kullanılan (intravenöz) antifungal ilaçlar gerektirebilir.
• Anti-parazitikler: Sıtma dahil bazı hastalıkların tedavisi için anti-parazitikler kullanılır. Ayrıca bağırsak enfeksiyonlarında da kullanılan bazı antiparazitik ilaçlar bulunmaktadır.

Sağlıklı günler dileriz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark