Diğer adları : Total bilirubin Neonatal bilirubin Direkt bilirubin Konjuge bilirubin Indirekt bilirubin Ankonjuge bilirubin
Resmi adı : Bilirubin

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Karaciğer bozukluklarını taramak ve izlemek için kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Hastada karaciğer hasarı, karaciğer hastalığı, safra yolu tıkanıklığı, hemolitik anemi veya karaciğerle ilişkili metabolik sorunlara ait belirti ve bulguların olduğu düşünülüyorsa bu test istenir.

Gerekli Numune Nedir?
Erişkinlerde bir kol damarından kan alınır. Yenidoğanlarda topukdan kan numunesi alınır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Hayır

Ne test edilmektedir?
Bilirubin, safrada bulunan turuncu-sarı bir pigmenttir. Dolaşımdaki kan hücreleri normalde 120 gün sonra parçalanmaktadır. Bu sırada kırmızı kan hücrelerinin (RBC-eritrosit) organlara oksijen taşıyan, kırmızı pigmenti olan hemoglobin serbest bilirubine parçalanır. Normal, sağlıklı bir erişkinde günde yaklaşık 250-350 mg bilirubin üretilmektedir. Bu miktarın % 85’i hasarlı veya yaşlı olup parçalanan kırmızı kan hücrelerinden, geri kalan miktar kemik iliği veya karaciğerden üretilmektedir.

Serbest bilirubin karaciğere taşınır ve burada şekerlere bağlanarak suda çözünen Konjüge (bağlı) bilirubine dönüşür. Bu konjüge bilirubin karaciğerden safraya geçer ve ince bağırsaktaki bakteriler tarafından parçalanarak sonunda dışkıyla atılır. Bilirubinin parçalanma ürünleri dışkıya karakteristik kahverengi renk vermektedir. Kanda bilirubin düzeyleri yükselirse sarılık daha fazla belirginleşmektedir. Normal olarak kandaki bilirubinin hemen hemen tümü serbest bilirubindir.

Test için numune nasıl toplanır?
Yenidoğanlarda kan sıklıkla topuktan alınır. Bebeğin topuk derisi küçük keskin bir aletle delinir ve küçük bir tüp içine birkaç damla kan toplanır. Erişkinin kanı tipik olarak koldan alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test için hazırlık yapmak gerekmemektedir.

Nasıl kullanılır?
Bilirubin düzeyleri yükseldiğinde sarılık denilen durum oluşmakta ve nedeni belirlemek için ileri testlere gerek duyulmaktadır. Yüksek bilirubin düzeyleri, çok fazla bilirubinin üretildiği (genellikle artmış hemolize bağlı olarak) veya karaciğerin safra yollarında tıkanıklık, siroz, akut hepatit gibi karaciğer hastalıkları veya bilirubin metabolizmasındaki kalıtsal sorunlar nedeniyle karaciğerin bilirubini ortamdan zamanında ve yeterince uzaklaştırma kapasitesinin olmadığı durumlarda görülür.

Yenidoğanlarda sıklıkla 1-3 günlükken yüksek bilirubin düzeylerine rastlanır. Buna bazen yenidoğanın fizyolojik sarılığı denir. Yaşamın ilk 24 saati içinde miadında doğanların % 50’ye varan bölümünde ve miadından önce doğmuş bebeklerin daha büyük bir yüzdesinde yüksek bilirubin düzeylerine rastlanabilmektedir. Doğumdan sonra yenidoğanlar doğumla birlikte gelen fazla kırmızı kan hücrelerini (RBC-eritrositleri) yıkmaya başlar. Yenidoğanın karaciğeri tam olarak olgunlaşmamış olduğundan fazla bilirubini metabolize edemez ve bu durum bebeğin kan ve diğer vücut dokularında bilirubin düzeylerinin yükselmesine neden olur. Bu durum genellikle birkaç gün içinde geçer. Diğer durumlarda bebekle annesi arasındaki kan uyuşmazlığı nedeni ile yenidoğanın kırmızı kan hücreleri parçalanabilir. Buna yenidoğanın hemolitik hastalığı denilir.

Erişkinlerde ve büyük çocuklarda siroz, hepatit gibi karaciğer hastalıkları veya safra taşları tanısı koymak veya bu hastalıkların seyrini takip için bilirubin düzeyleri ölçülmektedir. Orak hücre anemisi veya hemolitik aneminin diğer nedenlerinde de eritrositlerin parçalandığı ve böylece bilirubin düzeylerinin yükseldiği hastalık atakları saptanabilir.

Ne zaman istenir?
Doktor, anormal karaciğer fonksiyonu belirtileri gösteren hastada genellikle diğer laboratuvar testleriyle (alkalen fosfataz, aspartat aminotransferaz, alanin aminotransferaz) birlikte bilirubin testi de istemektedir. Hastadan aşağıdaki durumlarda bilirubin düzeyinin tayini istenebilir:

Sarılık belirtileri gösterdiğinde
Aşırı miktarlarda alkol kullanım öyküsü varsa
İlaç toksisitesinden kuşkulanılıyorsa
Hepatit virüslerine maruz kalınmışsa
Görülebilen diğer belirtiler:

Koyu sarı renkli idrar
Bulantı /kusma
Karın ağrısı ve/veya şişkinliği
Sıklıkla kronik karaciğer hastalığına eşlik eden genel bitkinlik ve yorgunluk hali
Sarılığı olan yenidoğanlarda, bilirubin düzeyi tayininin standart tıbbi araştırma yöntemi olduğu düşünülür.

Test sonucu ne anlama gelir?
Yenidoğanlar: Aşırı miktarlarda bilirubin, bebeklerde gelişmekte olan beyin hücrelerini hasara uğratmakta (kernikterus) ve zeka geriliğine, öğrenme ve gelişme kusurlarına, işitme kaybına veya göz hareketlerinde sorunlara neden olabilmektedir. Yenidoğanlarda bilirubinin çok fazla yükselmemesi önemlidir. Bilirubin düzeyi kritik eşikten yüksekse bu düzeyleri düşürmek için özel tedavilere başlanır. Aşırı yüksek bilirubin düzeyi anne ile bebeği arasındaki kan grubu uyuşmazlığına bağlı olarak kırmızı kan hücrelerinin hızla parçalanması sonucu da olabilir (örn: anne Rh negatiftir ve Rh-pozitif kana karşı antikorlara sahiptir; baba Rh pozitiftir. Fetüs bu kalıtsal karakteristik özelliği babasından almıştır. Annenin antikoru plasentayı geçer ve fetüsün Rh pozitif kırmızı kan hücrelerini hemolize ederek bilirubin düzeylerini aşırı derecede yükseltip sarılık, anemi ve belki de kernikterusa neden olur)

Erişkinler ve çocuklar: Karaciğer hasarı/hastalığını tanımlamak veya sarılığın seyrini takip için bilirubin düzeylerinden yararlanılabilir. Yüksek miktarlarda total veya serbest bilirubinin nedeni hemolitik anemi, orak hücreli anemi veya pernisiyöz anemiler veya bir transfüzyon reaksiyonu olabilir. Bağlı bilirubin (direkt (konjüge) bilirubin) yükselmişse karaciğer veya safra kanallarında tıkanıklık, hepatit, karaciğer travması, siroz, bir ilaç reaksiyonu veya uzun süreli aşırı alkol tüketimi mevcut olabilir.

Bilirubin metabolizmasının bozulmasına neden olan kalıtsal hastalıklar da (Gilbert, Rotor, Dubin-Johnson, Crigler-Najjar sendromları) düzeylerin yükselmesine neden olabilmektedir.

Düşük bilirubin düzeyleri genellikle kaygılanma nedeni olmayıp takip edilmezler.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Bilirubin yenidoğanlarda (yaklaşık 2-4 haftalık olana kadar) beynin gelişmesine toksik etki gösterebilmesine karşın büyük çocuklar ve erişkinlerde yüksek bilirubin düzeyleri böyle bir tehdit oluşturmamaktadır. Büyük çocuklarda ve erişkinlerde “kan-beyin engeli” daha çok gelişmiş olup bilirubinin bu engeli aşıp beyin hücrelerine girmesini engellemektedir. Çocuklarda ve erişkinlerde yüksek bilirubin düzeyleri, ayrıntılı değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi gereken bir tıbbi rahatsızlığı düşündürmektedir.

İdrarda normal olarak bilirubin bulunmaz.. Ancak, konjüge (bağlı) bilirubin suda çözünebildiğinden düzeyleri yükseldiğinde vücuttan atılabilmektedir. İdrarda varlığı genellikle karaciğer veya safra kanallarının tıkanıklığını, hepatit veya başka bir karaciğer hasarını gösterir.

Erkeklerde, kadınlara göre, bilirubin düzeyleri biraz daha yüksek olma eğilimi göstermektedir. Zorlu egzersiz yapmak da bilirubin düzeylerini yükseltebilir.

Bazı insanlarda genetik olarak anormal bilirubin düzeylerine sahip olma riski daha mı yüksek?
Gilbert sendromu, Dubin-Johnson sendromu, Rotor sendromu ve Crigler-Najjar sendromu gibi birkaç kalıtsal kronik hastalık mevcuttur. Bu dört sendromdan Crigler-Najjar en ciddisi olup ölümle sonuçlanabilmektedir. İlk üçü genellikle hafif derecede olup belli bazı durumlarda ağırlaşabilmekle birlikte genellikle herhangi bir önemli sağlık sorununa neden olmamaktadırlar.

Anormal bilirubin düzeyleri veya sarılığı nasıl tedavi edersiniz?
Tedavi sarılığın nedenine bağlıdır. Yenidoğanlarda fototerapi (özel ışık tedavisi), ağır olgularda kan nakli ve bazı ilaçlar bilirubin düzeyini düşürebilmektedir. Gilbert, Rotor ve Dubin-Johnson sendromlarında genellikle hiçbir tedavi gerekli değildir. Crigler-Najjar sendromu enzim içeren bazı ilaçlara yanıt verebilmekte veya karaciğer nakline gerek duyabilmektedir. Tıkanıklığın neden olduğu sarılık sıklıkla blokajı ortadan kaldıran cerrahiyle geçmektedir. Siroza bağlı sarılık genellikle uzun dönem viral hepatit veya aşırı alkol tüketimine bağlı olduğundan tüm tedavi tiplerine iyi yanıt vermeyebilir. Karaciğer ağır hasar görmediyse antiviral ilaçlar, aşırı alkol kullanımı ve diğer potansiyel karaciğer toksinlerinden kaçınma ve iyi beslenme durumu iyileştirebilmektedir.

Bilirubin düzeyimi sağlıklı düzeylerde tutmak için ne yapabilirim?
Özel bir önlem olmamasına rağmen aşırı ve uzun süreli alkol tüketiminin Siroza ve kalıcı karaciğer hasarına yol açabildiği bilinmektedir. Aşırı alkol tüketiminden ve aşırı/uzun süreli ilaç kullanımından kaçınma ve uygun beslenme sağlıklı bir karaciğere sahip olmayı sürdürmeye yardımcı olabilir. Safra kanalı taşlarına, pankreas kanserine veya kistlere bağlı tıkanıklıklar cerrahi gerektirebilir.

Kaynakça : labtestsonline