İnsan vücudunda yer alan en büyük iç organ olan karaciğer, aynı zamanda önemli bir metabolik organdır. Kanı sürekli olarak kimyasal maddelerden ve alkolden temizleyen karaciğer, kan pıhtılaşmasını da düzenler. Hastalıklara karşı vücudun bağışıklık kazanmasında önemli bir rolü bulunan karaciğerin, aminoasit üretimi ve fazla şekeri nişasta olarak depolamak gibi özellikleri de bulunur. Ayrıca vücut için pek çok önemi bulunan protein ve yağların taşınması için gerekli olan lipoproteinlerin üretiminden de karaciğer sorumludur. Karaciğerin hasarlanması ya da fonksiyonlarını yerine getirememesi pek çok farklı hastalığın ortaya çıkmasına neden olur. Bu gibi durumlarda karaciğer hasarının ya da var olan hastalığın değerlendirilmesi için Aspartat Aminotransferaz (AST) testi yapılır. Aspartat Aminotransferaz, biyokimyasal bir testtir ve rutin kan testlerinde de sıklıkla yapılır. Aspartat Aminotransferaz (AST) aynı zamanda karaciğer tarafından üretilen ve vücutta pek çok organda bulunan enzime verilen isimdir. Karaciğer başta olmak üzere kalp, beyin, böbrek, kas ve kırmızı kan hücreleri olarak bilinen eritrositlerde de bulunan bu protein, pek çok kimyasal reaksiyonu tetikleyerek vücudun, sağlıklı bir şekilde işlevini yerine getirmesini sağlar. Kan dolaşımında her zaman bir miktar bulunan AST’nin kandaki düzeyinin ölçümü laboratuvarda yapılan Aspartat Aminotransferaz (AST) testi ile yapılır. AST yüksekliği ve düşüklüğünün ne anlama geldiğini anlatmadan önce Aspartat Aminotransferaz nedir, bunu iyi anlamak gerekir.

Aspartat Aminotransferaz nedir?

Vücudun en büyük iç organı karaciğer tarafından üretilen bir enzim olan Aspartat Aminotransferaz, rutin olarak her zaman kan dolaşımında bir miktar bulunur. Serum glutamik oksaloasetik transaminaz (SGOT) olarak da bilinen Aspartat Aminotransferaz testi (AST), karaciğer hasarının saptanması ve pek çok karaciğer hastalığının tanısı için kullanılan biyokimyasal bir laboratuvar testidir. Kol damarından alınan kan örneği ile yapılan test için önceden bir hazırlık yapılması gerekmez. Tek başına klinik bir anlam içermeyen AST, Alanin Aminotransferaz (ALT) testi ile birlikte yapılır ve değerlendirilir. Her iki testin oranı olarak bilinen AST/ALT oranı ile hesaplanan test sonucu, özellikle karaciğer hasarlanmasının değerlendirilmesinde ve karaciğer hastalıklarının nedenlerinin saptanmasında kullanılır. Aspartat Aminotransferaz testi, sıklıkla karaciğer hastalığına sahip kişilerin tedaviye verdiği yanıtın ölçülmesi ve bazı durumlarda kullanılan toksisite potansiyeli olan ilaçların, karaciğerde oluşturduğu etkinin gözlemlenmesi için de uygulanır. Normalde kanda düşük seviyede seyreden AST düzeyinin çok fazla artması, çoğunlukla enfeksiyon varlığına ve akut hepatite bağlı olarak görülür. Bazı durumlarda kalp ve iskelet kaslarını olumsuz etkileyen hastalıkların varlığı, nörolojik kas hastalıkları, akut pankreatit, kas hasarlanmaları ve ağır egzersizlere bağlı olarak da AST düzeyinde artış görülebilir. AST düzeyinin düşüklüğü normal kabul edilse de, referans değerinin altında bulunan AST seviyesi, B6 vitamini eksikliği, gebelik, bazı böbrek hastalıkları ve üre yüksekliği gibi nedenlere bağlanabilir.

Aspartat aminotransferaz (AST) testi ne zaman yapılır?

Kandaki Aspartat Aminotransferaz seviyesi, enzimin bulunduğu karaciğer, kalp, beyin, böbrek ve kas gibi dokuların zarar görmesi ile birlikte daha fazla salgılanmaya başlayarak artar. Hastanın hâlsizlik, yorgunluk, güçsüz hissetme, bulantı, kusma, kaşıntı, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo kaybı, sarılık gibi şikayetlerinin yanı sıra koyu renkli idrar ve açık renkli dışkı varlığında da karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesi için AST testi yapılır. Önceden karaciğer hastalığı tanısı almış bireylerin, tedavi süreçlerinin değerlendirilmesi için de düzenli aralıklarla SGOT olarak da bilinen AST testi uygulanır. Tüm bunlara ek olarak, aşırı alkol tüketen kişilere, diyabet hastalarına, farklı hepatit virüslerine maruz kalmış kişilere, ailesinde karaciğer hastalığı bulunanlara ve karaciğer için toksisite potansiyeli olan ilaçları kullanan kişilere de Aspartat Aminotransferaz testi yapılır. Çoğunlukla farklı bir karaciğer testi olan ALT ile birlikte uygulanan AST testi, bu iki testin sonuçlarının birbiri ile oranlanması ile anlam kazanır. Örneğin, AST düzeyinin yüksek fakat ALT seviyesinin normal olması karaciğere değil, kalp ya da kas hastalıklarına bağlı olarak görülür. Bu yüzden AST düzeyinin doğru bir şekilde yorumlanabilmesi için her iki test sonucunun birlikte değerlendirilmesi gerekir. Aspartat Aminotransferaz yüksekliği ya da düşüklüğü pek çok farklı sebepten dolayı oluşabilir.

AST yüksekliği ne anlama gelir?

Referans aralığı ya da farklı bir deyişle AST testi normal değerleri, kadınlarda 15 ile 42 IU/L iken erkeklerde 15 ile 20 IU/L düzeyindedir. Yapılan laboratuvar testinde kan düzeyindeki Aspartat Aminotransferaz seviyesinin yüksek olması, karaciğer hasarlanması ve hastalıkları başta olmak üzere, her zaman AST enzimi bulunan kalp, beyin, böbrek ve kaslarda olası hasarlanmanın işareti olabilir. Bazı durumlarda karaciğere aşırı yük bindiğini gösteren AST yüksekliği kişinin, aşırı toksin etkilere maruz kaldığının da göstergesi olabilir. Hücre içi enzimlerden biri olan AST’nin başta karaciğer olmak üzere diğer bazı dokularda olması, hücre zedelenmesine yol açan bir sorunun göstergesidir. Her ne kadar diğer karaciğer testleri ile birlikte yapılması ve değerlendirilmesi gerekse de Aspartat Aminotransferaz testi sonuçlarının, referans aralığın üstünde olması pek çok farklı rahatsızlığın göstergesi olabilir. Karaciğer kanseri, hepatit virüslerinin varlığı olarak tanımlanabilen kronik hepatit, siroz ve safra kanallarındaki tıkanıklıklar AST yüksekliğine neden olan rahatsızlıklardır. Travmalar, karaciğer yağlanması, kateterizasyon ve anjiyoplasti, nöromüsküler hastalıklar, aşırı sıcak, güneş çarpması vakalarında da AST yüksekliği gözlenebilir. Kalp ameliyatlarından ya da kalp krizi geçirilmesinden kısa süre sonra da AST düzeyi bir miktar yükselir. Ayrıca yoğun egzersiz, gebelik, ameliyat, yanık, geçirilen nöbetler ve ciddi kas yaralanmalarının yanı sıra sepsis olarak bilinen kan zehirlenmesi, hemolitik anemiler, mide ve bağırsak kanamaları, organ yetmezlikleri, çölyak hastalığı, kalp ya da iskelet kaslarında var olan inflamatuar hastalıklar, obezite, Wilson hastalığı gibi pek çok sebep de AST seviyesinde yükselmeye neden olur. Ancak kandaki AST seviyesinin normal değerlerin çok üzerinde olması, akut hepatit, karaciğer hasarlanması, virüslere bağlı enfeksiyonlar ve iskemi gibi rahatsızlıkları düşündürür.

AST düşüklüğü ne anlama gelir?

Vücutta bulunan besleyici maddelerin işlenmesinde ve yağların sindirilmesinde önemli bir yere sahip olan karaciğer, karnın sağ üst köşesinde bulunur. Kanın pıhtılaşması için önemli proteinlerin üretiminin yanı sıra, toksik maddelerin parçalanmasını ve vücuttan atılmasını sağlayan karaciğerin, bu görevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirdiğinden emin olmak için bazı laboratuvar testleri uygulanır. Bu testlerden biri olan Aspartat Aminotransferaz (AST) testi, kandan bakılarak laboratuvar ortamında yapılır. AST düşüklüğünün sebepleri arasında, bazı böbrek hastalıkları, üre yüksekliği, diyaliz, diyabetik ketoasidoz olarak tanımlanan şeker koması, gebelik ve B6 vitamin eksikliği sayılabilir. Ayrıca ileri derecede beslenme bozukluğu görülen kişilerde de AST düşüklüğü görülebilir.

AST normal değeri nedir?

Koldan alınan kan ile yapılan biyokimyasal bir test olan Aspartat Aminotransferaz testinin referans aralığı, cinsiyete göre farklılık gösterir. AST normal değeri kadınlarda 15-42 IU/L iken erkeklerde 15-50 IU/L’dir. Eğer sizin de hâlsizlik, yorgunluk, güçsüz hissetme, bulantı, kusma, kaşıntı, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo kaybı, sarılık gibi şikayetleriniz varsa AST testi için en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir. Sağlıklı bir yaşam için düzenli olarak kontrollerinizi yaptırmayı unutmayın.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark