Diğer adları : Alkalen fosfataz
Resmi adı : Alkalen fosfataz

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Karaciğer veya kemik bozukluğunun taranması veya izlenmesi için kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Hastada karaciğer veya kemik bozukluğu belirtileri olduğunda karaciğer panelinin bir bölümü olarak bu test yapılır.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol damarından kan örneği alınır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Bu test için açlık tercih edilir fakat mutlak gerekli değildir.

Ne test edilmektedir?
Alkalen fosfataz vücütda çeşidli dokularda bulunan protein yapısında bir enzimdir. Karaciğer ve kemik yapımında rol oynayan hücrelerde alkalen fosfatazı yüksek konsantrasyonlarda bulabilirsiniz. Ayrıca karaciğerde safra kanalını oluşturmak için birleşen hücrelerin kenarlarında bulunur. ALP’nin küçük miktarları, gebe kadınların plesentalarında ve bağırsakta da bulunur. Bu vücut kısımlarının her birinde ALP’nin farklı formları bulunur. Bu farklı formlar izoenzimler olarak adlandırılırlar.

Test için numune nasıl toplanır?

Bir kol damarından iğneyle kan örneği alınır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?

Bu test için aç kalınması tercih edilirse de gerekli değildir. Bir besin alımı bazı kişilerde birkaç saatliğine ALP düzeyini hafifçe artırabilmektedir. Geceleyin aç kaldıktan sonra testi uygulamak genellikle daha iyidir.

Nasıl kullanılır?
Karaciğer ve kemik hastalıklarının tanısı için alkalen fosfataz (ALP) testi kullanılmaktadır. Karaciğeri etkileyen hastalıklarda hasarlı karaciğer hücreleri kana artan miktarlarda ALP salmaktadır. Ayrıca ALP, safra yollarını oluşturan hücrelerin kenarlarında yüksek miktarlarda bulunduğundan safra kanalı tıkanıklıklıklarını belirlemek için de kullanılır. Örneğin, safra kanallarından biri veya birden fazlası bir tümörle tıkalıysa ALP’nin kan düzeyleri sıklıkla yükselecektir.

Kemiğin büyümesini etkileyen veya kemik hücrelerinin aktivitesinin artmasına neden olan her hastalık kan ALP düzeylerini etkileyebilmektedir. Örneğin, kemiğe yayılmış kanserleri saptamak veya Paget hastalığının tanısı koymaya yardımcı olmak için bir ALP testi yapılabilir. Ayrıca, Paget hastalığı ve D vitamini eksikliği gibi kemik rahatsızlıklarının tedavisini izlemek için ALP düzeylerine bakılır.

ALP test sonuçları yükselmiş olmasına rağmen karaciğer veya kemik hastalığına bağlı olup olmadığı belli değilse, nedeni belirlemek için ALP izoenzim testleri yapılabilmektedir. Karaciğer ve kemik hastalığını birbirlerinden ayırt etmek için bir GGT testi ya/ya da 5′-nükleotidaz testi de yapılabilir. GGT ve 5′-nükleotidaz düzeyleri kemik hastalıklarının aksine karaciğer hastalığında da artmaktadır.

Ne zaman istenir?
Sıklıkla karaciğer paneli denilen bir grup başka testle birlikte rutin laboratuvar test profilinin bir bölümü olarak ALP istenebilir. Hastada karaciğer veya kemik hastalığı semptomları varsa genellikle birkaç başka testle birlikte istenebilir.

Karaciğer tutulumunun belirtileri ve bulguları aşağıdakileri içerebilir:

Güçsüzlük, yorgunluk
İştahsızlık
Bulantı, kusma
Karın şişliği ya ya da ağrısı
Sarılık Koyu renkli idrar, hafifçe renkli dışkı
Kaşıntı
Bir kemik bozukluğunu düşündüren belirtiler ve bulgulara bazı örnekler:

Kemik ya ya da eklem ağrısı
Artmış kırık oluşum sıklığı
Deforme kemikler

Test sonucu ne anlama gelir?
Yüksek ALP, genellikle ya karaciğerin hasarlanmış olduğunu veya kemik hücre aktivitesinin artmasına neden olan bir rahatsızlığın mevcut olduğu anlamını taşımaktadır. Bilirubin, aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT) gibi diğer testler de yüksek düzeylerdeyse, ALP genellikle karaciğerden kaynaklanmaktadır. Kalsiyum ve fosfor ölçümleri anormalse, genellikle ALP deki yükseklik kemik kökenlidir. GGT testi veya 5′-nükleotidaz da artmışsa ALP olasılıkla karaciğer hastalığına bağlıdır. İki testten biri normalse yüksek ALP olasılıkla bir kemik hastalığına bağlıdır.

Belirtiler ve bulgulara veya diğer rutin testlere göre yüksek ALP ‘nın karaciğer veya kemik kökenli olup olmadığı belli değilse kemik ve karaciğer ALP’leri arasındaki ayrım yapmak için ALP izoenzimleri yapılabilir.

Karaciğer hastalığında, ALP

Karaciğer hastalığı için kullanılan diğer testlerle birlikte genellikle ALP düzeyleri de değerlendirilir. Hepatit gibi bazı karaciğer hastalığı formlarında ALP, AST ve ALT’ye genellikle çok daha az oranda yükselmektedir. Safra kanalları tıkandığında (genellikle safra taşları, önceden var olan safra taşları veya cerrahiye bağlı skarlar veya kanserler) ALP ve bilirubin düzeyleri, AST veya ALT’ye göre çok daha yüksek oranda yükselmektedir. Karaciğer kanserinde de yükselebilmektedir.

Kemik hastalığında ALP

Paget hastalığı, gibi kemiklerin genişleyip deforme olduğu bazı kemik hastalıklarında veya kemiğe yayılan bazı kanser tiplerinde ALP, artabilmektedir. Hasta Paget hastalığı ise başarıyla tedavi edilmekte, ALP düzeyleri azalıp zaman içinde normale dönecektir. Kemik veya karaciğer kanseri olan kişi tedaviye yanıt verdiğinde ALP düzeylerinin azalması gerekecektir.

Kan nakillerinden veya kalp baypas cerrahisinden sonra geçici olarak düşük ALP düzeyleri görülebilmektedir. Çinko eksikliği ALP düzeyinin azalmasına neden olabilmektedir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Gebelik ALP düzeylerini yükseltebilir. İyileşmekte olan kırıklarda da ALP’nin geçici olarak yükseldiği görülmektedir.

Kemikleri gelişmekte olduğundan çocuklar ve ergenler normal olarak erişkinlere göre daha yüksek ALP düzeylerine sahiptir. ALP, erkek ve kızlarda farklı yaşlarda oluşan büyümenin sıçrama yaptığı dönemlerde ALP düzeyleri sıklıkla çok yükselmektedir.

Bazı ilaçlar ALP düzeylerini etkileyebilmektedir. Örneğin oral doğum kontrol ilaçları düzeyleri azaltabilirken antiepileptikler artırabilmektedir.

Karaciğer bozukluklarını değerlendirmek için başka hangi testler kullanılmaktadır ?
Yaygın olarak karaciğer hücrelerinde bulunan enzimleri kullanan karaciğer testleri alanin aminotransferaz (ALT) ve aspartat aminotransferaz (AST), ve bilirubin (karaciğer tarafından vücuttan uzaklaştırılan) kullanılır.

Kimler karaciğer hastalığı ve/veya hasarı için riski altındadır?
Çok fazla alkol tüketimi ve virüsler gibi birçok olay karaciğer için risklidir, ve karaciğer hastalığına sebeb olurlar. Nadirende olsa bazı ilaçlarda karaciğere zararlı olabilir. Doktorunuz bu tip ilaçları kullanırken sizden belirli aralıklarla karaciğer testlerinizi isteyebilir. Ayrıca,bazı kalıtsal hastalıklarda sıklıkla karaciğere hasar verir.

Karaciğer hastalığım varsa nasıl farkedebilirim?
Birçok vakada, karaciğer hastalığı çok az belirti verir. Karaciğer hızla hasar gördüğünde (akut hepatit olarak adlandırılır) deri ve gözlerin beyaz kısmı sararır, idrarınızın rengi kahverengiye döner, Karaciğer hastalığının ileri dönemlerinde hasta uykuya meyilli, karında şişme ve kan kusma gibi belirtiler gözlenebilir.

Kaynakça : labtestsonline