Diğer adları : Toksik Metaller
Resmi adı Ağır : Metaller Paneli

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Belirli ağır metallere aşırı maruziyeti araştırmak, saptamak ve izlemek için bu test yapılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Ağır metallerle çalışıyorsanız veya doktorunuz bu metallere maruz kaldığınızdan kuşkulandığında belli aralıklarla bu testlerden geçersiniz.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol damarınızdan alınan kan numunesi veya 24-saatlik idrar numunesi, nadiren saç, kıl, doku veya başka bir sıvı numunesi kullanılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Numune alımından 48 saat öncesine kadar deniz ürünleri yenmemelidir. Eğer gadalinyum- veya iyot içeren kontrast madde verildiyse numune bu işlemden 96 saat sonra alınmalıdır.

Ne test edilmektedir?
Ağır metaller paneli, kan, idrar veya daha nadiren saç, kıl veya başka bir vücut dokusu veya sıvısında spesifik, potansiyel olarak toksik metallerin miktarını tayin eden bir grup testtir. Laboratuvar tek tek metaller için yapılan testlerden başka birkaç farklı ağır metal paneli grupları beraber test edilebilir. En çok kurşun, civa ve arsenik kombinasyonları kullanılmaktadır. Diğer paneller kadmiyum, bakır ve çinko gibi bir veya daha fazla sayıda metali içerebilir. Doktorunuz neye maruz kaldığınıza veya klinik bulgularınıza göre test edilecek metalleri seçecektir.

” Ağır metaller” terimi kesin olmayan bir tanımlamadır. Bu terim elementlerin periyodik tablosuyla ilişkili olup yüksek özgül ağırlıklı veya metal özelliklerini taşıyan çeşitli elementleri belirtir. Bu elementler doğal çevrede bulunur ve çok çeşitli ve sık kullanılan ürünleri imal eden endüstrilerde kullanılır. Normal fonksiyonları için vücut bu elementlerin bir bölümüne örneğin demir, bakır, selenyum, molibden ve çinkoya eser miktarlarda gerek duyarken bu elementler, yüksek düzeylerde toksik olabilirler. Bir ağır metalin anlamlı derecede yüksek konsantrasyonları insanlar için tahriş veya tahrip edici olabilir, toprak, hava, besinler ve suyu kirletebilir ve çevrede sonsuza kadar kalabilir. Zarar verici potansiyele sahip olduklarından ağır metaller terimi sıklıkla “toksik metaller” terimiyle değişimli kullanılmaktadır.

Bir kişinin geçirebildiği hastalık belirtileri ve bulguları metalin tipi, şekli, miktarı, maruziyetin süresi, tipi, kişinin yaşı ve genel sağlık durumuna bağlıdır. Bazı metaller diğerlerine göre çok daha toksik ve organik metal bileşiğe kıyasla inorganik bileşiklerde olduğu gibi daha zararlı olabilmektedir. Kişinin metale maruz kalma biçimi emilen metal miktarı ve temasa edilen vücut kısmı (kısımlarını) etkileyebilmektedir. Elde tutulduğunda az veya yalnızca orta derecede zararlı olabilen, yutulduğunda zayıf emilen bir metal buharları solunduğunda çok daha toksik olabildiği gibi ağır akciğer hasarına neden olabilmektedirler.

Şiddetli akut maruziyet, zamanla orta derecede maruziyetler gibi hasarlanmaya neden olabilmekte, bazı olgularda yaşamı tehdit edici olabilmektedir. Küçük miktarlarda ağır metalleri vücut uzaklaştırabilmektedir. Orta derecede ve büyük miktarlar böbreklerde, karaciğer, kemikler ve beyinde birikebilmektedir. Bazı metallerin karsinojenik olduğu düşünülür ve kanser geliştirme riskini artırırlar. Bazıları vücudun kırmızı kan hücreleri (RBC- eritrosit) ve beyaz kan hücreleri (WBC- lökosit) yapımını olumsuz etkileyebilmektedir. Fetüsler ve küçük çocuklar en yüksek risk altındadır. Düşük konsantrasyonlara maruziyetler bile gençlerin fiziksel ve zihinsel gelişmesini olumsuz etkileyebilmektedir. Bazı olgularda organlar ve beyin kalıcı olarak zarar görebilmektedir. Birçok metal anneden fetüse, bazıları anne sütüyle bebeğe geçebilir.

Test için numune nasıl toplanır?
Ağır metal testi, genellikle bir kol damarına batırılan iğneyle alınan kan numunesi veya 24 saatlik idrar numunesi kullanılarak gerçekleştirilir. Herhangi bir dış metal kaynaktan, numunenin kirlenme (kontaminasyonunu) potansiyelini en alt düzeye indirmek için özel metal içermeyen kan veya asitle yıkanmış idrar kapları kullanılır.

Ağır metal testi için hem idrar hem de kan numuneleri kullanılabilirse de mutlaka metalin benzer formlarını test etmemektedir. Örneğin, balıklarda saptanan bir organik civa türü olan metil civa idrarda değil kanda tespit edilebilmektedir. Organik civa ve arseniğin ölçümü için idrar numunesi tercih edilmektedir.

Saç ve el tırnağı analizi zamanla veya geçmişte oluşmuş maruziyete ilişkin kanıtlar sağlamasına rağmen yakın zamandaki maruziyetleri göstermeyecektir. Kan ve idrar numuneleri kronik veya son birkaç gün içinde meydana gelmiş maruziyetleri yansıtacaktır.

Ender olgularda test için biyopsi yapılarak doku numunesi alınmalıdır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Numune alımından 48 saat öncesine kadar deniz ürünleri yenmemelidir. Eğer gadalinyum- veya iyot içeren kontrast madde verildiyse numune bu işlemden 96 saat sonra alınmalıdır.

Nasıl kullanılır?
Bir veya birden fazla ağır metal paneli kullanılmaktadır. Bir veya birden fazla sayıda metale akut veya kronik olarak maruz kalanları taramak veya tanı koymak, değişik ağır metallerle çalışanlarda, aşırı metal konsantrasyonları takip için ağır metal panelleri kullanılmaktadır. Paneller, potansiyel metal maruziyetlerini yansıtan gruplar halinde düzenlenmiş testlerdir. Bir laboratuvar kan veya idrar için spesifik birkaç farklı gruplandırma önerebilir. Doktorunuz mesleğiniz, hobiniz, kuşkulanılan maruziyet ve/veya klinik bulgularınıza uyan metal panelleri isteyecektir. Sık test edilen metallerden bir bölümü:

Kurşun
Civa
Arsenik
Kadmiyum
Krom
Doktorunuz, kurşun gibi spesifik bir metale maruz kaldığınızdan kuşkulandığında bir test paneli yerine veya panele ilaveten bu spesifik testi isteyebilir. Küçük çocuklarda maruziyet taraması için genellikle kurşun testi istenir. Sıvı, saç, el tırnakları ve vücut dokularında bazı metaller ölçülebilir. Genellikle bunlar ayrı ayrı istenmektedir.

Erişkinlerde kurşuna uzun süreli maruziyeti test etmek için kurşun testiyle birlikte çinko protoporfirin (ZPP) testi istenebilir. Ancak doktorlar tarafından eskiden olduğu kadar sık istenmemektedir. Kurşun kırmızı kan hücrelerinin hemoglobin yapmasına etki ettiğinden, ZPP test sonucu kurşuna maruziyetin derecesiyle birlikte artmaktadır. Bu test yakın zamanlı maruziyeti değil aksine belli bir zamanda oluşan kurşun maruziyetinin ortalamasını yansıtmaktadır. Ancak kurşun konsantrasyonu 25 µg/L’den yüksek değilse genellikle test sonucu anormal çıkmamaktadır. Kurşun konsantrasyonu kabul edilebilir aralığın üstüne çıkmadıkça değerler yükselmediği için çocuklarda tarama testi olarak ZPP yeterince duyarlı değildir.

Kişinin genel sağlık durumunu değerlendirme amacıyla metal analiziyle birlikte kan hücrelerini değerlendirmek ve aneminin kontrolü için Tam Kan Sayımı (TKS) veya vücut organlarının fonksiyonu ve elektrolit dengesini değerlendirmek için Kapsamlı Metabolik Panel (KMP)istenebilir.

Ne zaman istenir?
Doktorunuz bir veya birden fazla sayıda metale akut veya kronik olarak maruz kalmış olduğunuzdan kuşkulandığında bir ağır metal paneli istenebilir. Ağır metale maruziyetin belirtiler ve bulgularının doğası ve yoğunluğu, ilgili metalin tip ve miktarına göre değişecektir. Zehirlenmenin erken bulguları spesifik olmadığı için sıklıkla atlanabilmektedir. Eğer varsa az sayıda spesifik olmayan bulguya sahip olsanız bile birkaç farklı organda aşırı maruziyet ve hasar oluşabilmektedir. Metal zehirlenmesinin bazı belirtileri ve bulguları aşağıdakileri içerebilir:

Karın ağrısı, bulantı, kusma ve ishal
Eller ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, güçsüzlük gibi sinir sistemi bulguları
Anemi
Böbrek hasarı
Karaciğer hasarı
Akciğerlerde – iritasyon, ödem
Beyin işlev bozukluğu, bellek kaybı
Davranış değişiklikleri
Çocuklarda kemiklerde şekil bozukluğu, güçsüzleşmiş kemikler
Gebe kadınlarda – düşük, erken doğum
İşyerlerinde metallere maruz kalanlar genellikle belli aralıklarla izlenmektedir. Tanımlandıkları zaman çalışanlara olan riskleri minimal düzeye indirmek ve sorunları çözümlemek için işyerinde güvenirlik önlemleri alınır.

Test sonucu ne anlama gelir?
Ağır metal testlerini yorumlarken dikkatli olunmalıdır. Kanda ağır metal düzeyinin düşüklüğü mutlaka aşırı bir maruziyetin oluşmadığı anlamına gelmemektedir. Ağır metaller kanda kalmadıkları gibi idrarda da uzun süre bulunmayacaktır. Örneğin, kurşun kandan organlara göç etmekte ve zamanla kemiklerle bütünleşmektedir. Uzun süre kurşuna maruz kalan bir kişinin kan, idrar, organlar ve kemiklerinde kurşun bulunabilmektedir.

Çevremizde metallerin varlığı nedeniyle görünürde sağlıklı kişilerin kan ve idrarında birçok metal çok düşük düzeylerde mevcut olabilir. Ağır metallerin güvenli düzeylerine ilişkin öneriler kişinin yaşına bağlı olup zamanla ilaç emniyeti konusunda daha fazla bilgi geldikçe bu düzeyler değişebilmektedir.

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Çeşitli metallerle hobi olarak uğraşan kişilerin ağır metallere ve toksik etkilerine maruz kalmanın potansiyel riskinden haberdar olması gerekir.

Ağır metallerin özdeş miktar ve tiplerine maruz kalınması farklı kişilerde mutlaka benzer etkiler göstermeyecektir. İnsanlar metalleri farklı oranlarda özümsemekte ve elimine etmektedir. Altta yatan sağlık bozuklukları olan kişiler benzer maruziyetlere diğerlerine göre daha fazla savunmasız olabilmektedir. Bulgular veya sertifikalı,bir laboratuvarın test sonuçlarına bağlı olarak güvenli olduğu düşünülenlere göre daha yüksek ağır metal düzeylerine sahip olanlar için şelasyon tedavisi düşünülebilir. Şelazyon tedavisi, vücuttan yüksek miktarlarda ağır metali elimine etme tedavisidir.

Eser miktarlarda ağır metaller izlenmekte ve minimal düzeye indirilmekle birlikte, maruziyetten tamamen kaçınmak hemen hemen olanaksızdır. Örneğin, doğal arsenik dünyanın her yerinde bazı içme suyu kaynaklarında bulunan bir kirletici (kontaminan) maddedir. . Flöresan ampuller ve bazı termometreler içinde küçük miktarlarda civa bulunur. Bu cisimler kırıldığında ortama civa salınabilir. Civanın metil bileşiği suda bakteriler tarafından oluşturulan ve zamanla balıklar içinde birikebilen organik civa formudur. Konsantrasyonları bölgeden bölgeye ve balığın büyüklüğüne göre değişmektedir. Daha büyük ve yaşlı balıklarda tipik olarak en yüksek düzeylere rastlanmaktadır. Olguların çoğunda balık yemenin yararları fazladan civa almanın küçük çaplı riskinden üstündür. Ancak gebe kadınlar fazladan önlem almak isteyebilir. March of Dimes örgütü, civa cenin için zararlı olabildiğinden gebe kadınların gebelikleri sırasında belli bazı büyük balıkları tüketmekten kaçınmalarını önermektedir.

Eskiden rutin olarak boyalarda, su borularında, ayrıca benzinde katkı maddesi olarak kurşun kullanılmaktaydı.Çevresel kurşun kaynakları azaltılmış olmasına rağmen eski evlerin badana ve su tesisatında, bazen ithal edilmiş oyuncaklar ve mücevheratın boyalarında kurşun bulunabilir. Evin kurşun içeren boyası bozulduğunda hava hareketleriyle yerinden oynayabilen yongalar ve tozlar evin etrafındaki toprağa karışmanın bir yolunu bulabilir. Herkes kurşuna maruz kalınca zarar görebilmesine rağmen çocuklar maksimal risk altındadır. Boya yongalarını yiyebilirler, boyalı yüzeyleri yalıyabilirler, kurşun tozunu soluyabilir ve ağır metallerle kirlenmiş topraklarda oynayabilirler.

Hava, su, ürün stoklarında ve çevrede mevcut ağır metal kaynaklarının hepsi hükümet makamları ve sağlık kurumları tarafından kontrol edilmekte, ayarlanmakta ve izlenmektedir.

Testimin sonuçlarını almam ne kadar sürecek?
Rutin olarak ağır metal analizi yapılmamakta ve sıklıkla bir referans laboratuvarında gerçekleştirilmekte olup sonuçların alınması birkaç gün sürmektedir.

Toksik metallere nasıl maruz kalınır?
Ağır metaller, vücut içine deri, soluma veya ağız yoluyla girebilir. Metaller vücuttaki temel elementlerin yerine geçtiği ve çeşitli organların normal fonksiyonunu olumsuz etkilemeye başladığı zaman zehirlenme oluşur. İnsanların çoğu zarar görecek veya teste gerek gösterecek kadar bu ağır metallere maruz kalmayacaktır. Akut ve kronik maruziyetlerin çoğu işyerinde, özellikle ürünlerinin imalatında metalleri kullanan endüstrilerde meydana gelmektedir. Örneğin, kadmiyum, kurşun ve civa pillerde, arsenik bazı böcek ilaçlarında kullanılmaktadır. Tarım işçilerinde, kontamine ortamları temizleme işini üstlenenlerde, araç aküleri, bataryalarıyla uğraşan, oto tamircilerinde, cam boyama sanatıyla uğraşan ve kurşun benzeri metalleri kullananlar da ağır metallere maruz kalabilmektedir. Toplum genelinde aşırı konsantrasyonlara maruziyetlerin çoğu birincil olarak insanların kullandıkları yiyecekler, su ve ürünler içinde artmış metal düzeyleriyle, çalıştıkları ve yaşadıkları alanlarda veya yakınlarında toprağın kontaminasyonu ile ilişkilidir.

Kurşun, civa, arsenik, kadmiyum ve kroma ilaveten başka hangi metaller test edilebilir?
Zehirlenmeden kuşkulanıldığında daha düşük sıklıkla test edilen bazı metaller:

Alüminyum
Berilyum
Kobalt
Bakır
Demir
Manganez
Nikel
Platinum
Selenyum
Silikon
Gümüş
Talyum

Kaynakça : labtestsonline