Boyunda bulunan tiroid bezi, vücutta metabolizma hızının ayarlanması başta olmak üzere pek çok önemli göreve sahip olan hormon salgılayıcı bezdir. T3 ve T4 adı verilen tiroid hormonları bu bezden salgılanır ve vücudun günlük fonksiyonlarının düzenli bir şekilde yerine getirilmesini sağlar. Tiroid bezinin yetersiz çalışması, fazla çalışması, otoimmün tiroid hastalıkları ve tiroid kanserlerinde bezin çalışma durumunda ortaya çıkan aksaklıklara bağlı olarak T3 ve T4 hormonlarının düzeyleri normal aralıkların dışına çıkabilir. Tiroid hastalıkları için yapılan araştırmalarda bu hormonların kandaki düzeyleri, yapılacak kan testleri ile incelenir. En yaygın olarak kullanılan tiroid fonksiyon testleri T3 ve T4 hormonu olup otoimmün hastalıkların varlığını araştırmak için anti-TPO adlı antikor veya tiroid bezinin çalışmasını stimüle eden TSH adlı hormonda yapılan testler arasında yer alabilir. Yapılacak olan bu fonksiyon testleri sonucunda herhangi bir bozukluğa rastlanması durumunda tiroid bezindeki sorunun kaynağını araştırmaya yönelik daha ileri tanı testleri ve görüntüleme tekniklerinden yararlanılabilir.

Tiroid hormonları nelerdir?

Tiroid bezinin yeterince iyi çalışıp çalışmadığını araştırmaya yönelik yapılan tiroid fonksiyon testleri, kanda T3, T4, T3RU ve TSH adlı hormon düzeylerinin ölçülmesi şeklinde uygulanır. Boyunda bulunan tiroid bezinden salgılanan bu hormonlar enerji üretimi ve metabolizma hızının ayarlanması, kilo alımı veya kilo kaybı, ruh hali gibi pek çok faktör üzerinde önemli etkilere sahiptir. Tiroid bezinin ürettiği iki ana hormon triiyodotironin olarak da bilinen T3 hormonu ile tiroksin adı verilen T4 hormonudur. 4 iyot atomu içeren T4 ana tiroid hormonu olmakla birlikte bazı dokularda etkilerini gösterebilmek için bir iyot atomunun uzaklaşması şeklinde oluşan T3 hormonuna dönüşebilir. Tiroid bezinden tiroksin hormonunun salgılanması ise, beyindeki hipofiz bezinden salgılanan farklı bir hormon olan TSH (tiroit stimüle edici hormon) tarafından düzenlenir. Hipofiz bezi tarafından salgılanarak kan dolaşımına bırakılan TSH miktarı, dolaşımda bulunan T4 hormonu ile ters orantılıdır. Dolayısıyla tiroid bezinin yetersiz çalışması sonucunda T3 ve T4 hormonlarının kandaki düzeylerinin normalin altına inmesi durumunda, hipofiz bezinden salgılanan TSH miktarı arttırılır ve kandaki TSH seviyesi normal aralığın üzerine çıkar. Bazı kronik hastalıklarda, hamilelik döneminde, doğum kontrol hapları ve birtakım farklı ilaçları kullanan kişilerde tiroid hormonlarının kandaki düzeyleri etkilenebilmektedir. Fakat bu durumların haricinde tiroid fonksiyon testlerinin verdiği sonuçlar doğrudan tiroid bezinin çalışma kapasitesini gösterir.

Tiroid bezinin yavaş çalışması (hipotiroidi), otoimmün etki nedeniyle tiroid bezinin harap olması veya çeşitli hastalıklara bağlı olarak tiroid bezinin bir kısmının çıkarılmış olması gibi durumlarda tiroid hormonlarının kandaki düzeyleri normalin altında, TSH ise normalin üzerinde tespit edilir. Bu durumda metabolizma hızının yavaşlaması ve buna bağlı olarak kilo alımı, enerji eksikliği ve yorgunluk gibi belirtilerle kendini gösteren hipotiroidizm tablosu gelişir. Tiroid bezinin normalden fazla çalışması durumunda ise kanda T3 ve T4 hormon seviyeleri yükselirken TSH seviyesi düşer. Hipertiroidizm olarak adlandırılan bu durumda ise endişeli bir ruh hali, stres, çarpıntı, kilo kaybı ve titreme gibi komplikasyonlar gelişir. Tiroid fonksiyon testleri sonucunda bu gibi farklılıkların tespit edilmesi durumunda tiroid bezinin çalışma düzenini etkileyen faktöre yönelik olarak detaylı muayene ve tanı testleri uygulanarak tedavi süreci başlatılır.

Tiroid fonksiyon testleri nelerdir ve hangi durumlarda yapılır?

Tiroid fonksiyon testleri kanda yapılan hormon ve antikor testleri ile iyot uptake testinden oluşur.

• TSH Testi: Başlangıç döneminde tiroid bezi fonkiyonlarına ilişkin bilgi edinmenin en sağlıklı yöntemi TSH seviyesinin ölçümüdür. Basit bir kan testi ile yapılan bu araştırma sonucunda TSH seviyesi sağlıklı ve yetişkin bireylerde 0,4-4,00 mIU/L aralığında olmalıdır. Hormon düzeyinin bu aralığın üzerinde tespit edilmesi hipotiroidizm, yani tiroid fonsiyonlarının yetersiz olması durumunu gösterir. TSH seviyesinin düşük olması ise daha nadir olarak görülen bir durum olmakla birlikte tiroid bezinin aşırı çalışması şeklinde gelişen hipertiroidizmi işaret eder.
• T3 Testi: T3 testi genellikle hipertiroidizmin varlığını tespit etmek veya hastalığın derecesini belirlemek amacıyla uygulanan bir kan testidir. Hipotiroidi hastalarında genellikle TSH seviyesi yükseldikten ve T4 hormonu düzeyi düştükten sonra en son etkilenen değer T3 hormonu olduğundan teşhis açısından belirleyici değildir. Fakat TSH düzeyi normalin altında olan hipertiroidi hastalarında genellikle T4 hormonu seviyesi normalken öncelikli olarak T3 hormonu düzeyi yükselir. Bu nedenle hipertiroidi hastalığının teşhisinde T3 testinin önemli bir yeri vardır. Sağlıklı bireylerde serbest T3 hormonunun kandaki düzeyi 2.5-5 pg/ml aralığında olmalıdır.
• T4 Testi: T4 hormonu kanda iki farklı şekilde dolaşır. Bunlardan ilki T4’ün tiroid hormonuna ihtiyaç duyan dokulara girmesinin önlenmlesi amacıyla proteinlere bağlanmış olan formudur. Bir diğer formu ise serbest T4 (FT4) olarak adlandırılan ve hormonun etkilerini gösterebilmek adına dokulara ulaşabilen halidir. Hipotiroidi hastalarında kandaki serbest T4 düzeyi düşük iken hipertiroidi hastalarında bu değer genellikle normal aralığın üzerindedir. T4 ile TSH sonuçlarının bir arada değerlendirilmesi daha sağlıkı sonuçlara ulaşılabilmesini sağlar. Sağlıklı bireylerde serbest T4 hormonunun kandaki düzeyi 0.6-1 ng/dl aralığında olmalıdır.
• Tiroid Antikor Testleri: Normal şartlarda sağlıklı bireylerde bakteri ve virüs gibi vücutta hastalığa yol açan ajanlara karşı antikorlar üretilerek bu ajanlarla mücadele edilir. Otoimmün hastalıklar olarak da bilinen hastalıklarda ise vücut kendi doku ve hormonlarını ajan olarak görür ve kendi dokularına karşı antikor geliştirerek harabiyete neden olur. Hashimato tiroiditi ve otoimmün tiroid hastalığı da bu gruba girer ve otoimmün etkiden kaynaklı olarak tiroid bezinin zarar görmesi söz konusudur. Tiroid bezinde tespit edilen bir fonksiyon bozukluğunun otoimmün hastalıklardan kaynaklı olup olmadığının araştırılması için tiroid peroksidaz (TPO) ve tiroglobulin gibi hormonların kandaki düzeylerine bakılır.
• Radyoaktif İyot Uptake Testi: Tiroksin hormonu yüksek miktarda iyot içerir. Bu nedenle vücuda zarar vermeyecek düzeyde radyoaktif iyot verilerek uygulanan radyoaktif iyot uptake testi geliştirilmiştir. Bu test ile vücuda radyoaktif olarak işaretlenmiş iyot verilerek iyot moleküllerinin vücutta izlediği yol incelenir. Radyoaktif iyot alımı incelenerek bezin sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmadığı, hipotirodi veya hipertiroidi durumunun bulunup bulunmadığı hakkında bilgi sahibi olunabilir.

Tiroid fonksiyon bozukluğu tedavisi nasıl yapılır?

Tiroid fonksiyon testlerinde normal aralıkların dışında bir sonuç elde edilmesi durumunda tiroid fonksiyonlarındaki bozukluğun nedeninin araştırılması gerekir. Hipotiroidi hastalarının uzun süre tedavi edilmemesi durumunda guatr adı verilen tiroid bezinin büyüyerek boğazda şişlik oluşturması ile karakterize tablo ortaya çıkabilir. Bunun haricinde tiroid fonksiyon bozukluğu nedir sorusuna yanıt oluşturabilecek hastalıklar arasında hashimato tiroiditi, otoimmün tiroid hastalığı, tiroid kanseri, iyi huylu tiroid bezi tümörleri ve Graves hastalığı gibi hastalıklar bulunmaktadır. Tedavi sürecinin ne şekilde planlanacağı, fonksiyon bozukluğuna yol açan faktörlerin belirlenmesiyle birlikte hekim tarafından belirlenir. Hipotiroidi başta olmak üzere birçok tiroid hastalığında ilaç tedavisi yaygın olarak uygulanır. İlaç tedavisi ile kontrol altına alınamayan durumlarda cerrahi operasyonlar ve sinir motorizasyonu gibi tekniklerin uygulanması gerekebilir. Aynı zamanda radyoaktif iyot tedavileri ile tiroid bezinin büyümesi engellenebilmektedir. Medikal tedavinin yanı sıra bazı hastalarda bir diyetisyen tarafından kişiye ve hastalığına özgü olarak planlanmış bir beslenme programının da uygulanması gerekebilir. Hastalığın türüne göre diyetle alınan iyot miktarının artırılması veya azaltılması gerekebilir. Bunun yanı sıra hipotiroidi hastalarında guatrojen besinler olarak da bilinen lahana, karnabahar, brokoli, brüksel lahanası, turp, ıspanak gibi besinlerin diyetten çıkarılması gerekebilir. Bu durumlarda hastalar hekimleri tarafından bir diyetisyene yönlendirilerek beslenme planına ilişkin bilgi alması sağlanmalıdır.

Eğer siz de bir tiroid hastalığına sahipseniz veya herhangi bir tiroid hastalığının var olabilme ihtimaline karşı gerekli taramalardan geçmek istiyorsanız, bir sağlık kuruluşuna başvurarak muayene olabilirsiniz. Hekiminizin yapacağı fiziksel muayenelerin yanı sıra gerekli görüntüleme tetkikleri ve T3-T4 tiroid fonksiyon testleri de yapıldıktan sonra sağlık durumunuz ve gerekli ise tedavi planınız hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark