Kansızlık (anemi) hastalığının araştırılmasına yönelik olarak yapılan araştırmalar veya rutin kan testleri sırasında sıklıkla yapılan araştırmalardan bir tanesi de UIBC testidir. Doymamış demir bağlama kapasitesi anlamına gelen “Unsaturated Iron Binding Capacity” adlı kan değerinin kısaltılmış adı olan UIBC, hem anemilerin tanı ve tedavi süreçlerinde hem de demir bağlama kapasitelerinin ölçülmesinde önemli bilgiler verir. Kandaki düzeyi belirli aralıklar dahilinde olması gereken bu kan parametresinin normalden düşük veya yüksek bulunması, birtakım sağlık sorunlarını işaret eder. Bu nedenle özellikle anemi hastalarında yapılan kontroller esnasında UIBC düzeyleri mutlaka araştırılmalı, bu değerin düzeyinde herhangi bir bozukluk tespit edilmesi durumunda tedavi süreci planlanmalıdır.

UIBC nedir?

Doymamış demir bağlama kapasitesi (UIBC), vücuttaki demir metabolizması hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlayan en önemli tıbbi tanı testlerinden bir tanesidir. Vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesinde büyük önem taşıyan minerallerden olan demir, kanda belirli proteinlere bağlanarak taşınır. Bunların yaklaşık olarak %95’i transferrin adı verilen özel yapıdaki proteinlerdir. Besinlerle birlikte vücuda alınan demir mineralinin bağırsaklardan emilerek kan dolaşımına geçtikten sonra vücudun gerekli bölgelerine taşınmasından transferrin adlı bu protein sorumludur. Sağlıklı bir bireyde transferrin proteinleri büyük miktarlarda demir taşıyabilme kapasitesine sahipken yalnızca üçte biri demirle bağlanmış haldedir ve kalan üçte ikilik kısmı boştur. Demirle doymamış olan bu kısım, doymamış demir bağlama kapasitesi olarak adlandırılır. Vücuda uzun süre boyunca yeterli miktarda demir minerali alınmaması durumunda transferrin proteinleri demir bağlama kapasitesini artırır, bir diğer deyişle daha fazla miktarda demir taşıyabilir hale gelir. Bu durum genellikle anemi sorunu olan bireylerde ve diğer birtakım hastalıklarda görülür. Tam tersi şekilde demir içeriği yüksek olan kırmızı et gibi besinlerin aşırı miktarda tüketilmesi veya bilinçsiz olarak demir desteği alınması gibi durumlarda UIBC değerinin düşmesi de söz konusu olabilir. UIBC yüksekliği ve UIBC düşüklüğü, nedeni araştırılması ve tedavi edilmesi gereken durumlardır.

UIBC testi nasıl yapılır?

UIBC testi, basit bir kan testi şeklinde uygulanır. Hemen hemen tüm kan testlerinde bakılan hemogram (kan sayımı) ile bir arada değerlendirilmesi UIBC sonuçlarının doğru şekilde yorumlanması açısından daha faydalı olacağından kan sayımı, demir bağlama kapasitesi, demir depolarını gösteren ferritin düzeyi ve serum demir düzeyi gibi parametrelerin hepsi hekimler tarafından genellikle bir arada istenir. Diğer tüm kan testleri gibi UIBC testi de kol damarlarından, bazı durumlarda ise el üzerinde bulunan damarlardan ince bir iğne yardımıyla alınan kan örneği üzerinden yapılır. Sağlık açısından herhangi bir önemli risk teşkil etmeyen kan testleri sonrasında tansiyon düşüklüğü, göz kararması, bayılma, kanın alındığı bölgede şişme ve morarma gibi komplikasyonlar nadir olarak gelişebilir. Bu ihtimallerin en aza indirilmesi açısından kan alımının ardından yaklaşık on dakikalık bir süreç boyunca hastalar oturarak dinlenmeli, temiz bir pamuk ile kanın alındığı bölgeye 5-10 dakika boyunca sürekli olarak bastırmalıdır.

UIBC testi hangi durumlarda yapılır?

Kandaki alyuvar ve akyuvarlar, hematokrit ve hemoglobin düzeyleri, demir ve demirin depolanması, taşınması gibi konularda görevli olan proteinlerin seviyeleri pek çok farklı hastalıktan etkilenebilen parametrelerdir. Bu nedenle demir eksikliği ve diğer faktörlere bağlı olarak gelişen anemiler başta olmak üzere pek çok hastalığın tanı ve tedavi süreçlerinde UIBC ve hemogram testleri uygulanır. Tüm anemi türleri, karaciğer ve böbrek hastalıkları, enfeksiyonlar, tekrarlayan talasemi (Akdeniz anemisi), gebelik, doğum kontrol hapları ve demir emilimini etkileyen her türlü ilacın kullanımı, sindirim sistemi hastalıkları ve kan kaybı gibi durumlarda diğer tetkiklere ek olarak UIBC testi de mutlaka uygulanmalıdır. Yapılan kan tetkikleri sonucunda doymamış demir bağlama kapasitesinde düşüklük veya yükseklik tespit edilen hastalarda öncelikli olarak bu sorunun nedenine yönelik daha ileri tanı tetkikleri uygulanmalı, altta yatan hastalıklar veya yaşam tarzına ilişkin sorunlar belirlendikten sonra gereken önlemler alınmalı, tedavi süreci başlatılmalıdır.

UIBC testi sonuçları nasıl değerlendirilir?

Sağlıklı bireylerde UIBC değeri, belirli aralıklar dahilinde olmalıdır. Buna ilişkin referans değerler kişiden kişiye, testin yapıldığı laboratuvara veya kullanılan birimlere göre değişkenlik gösterse de ortalama olarak belirlenmiş referans aralıkları mevcuttur. Tıpkı hemoglobin ve hematokrit düzeylerinde olduğu gibi UIBC’nin de olması gereken değer aralığı kadın ve erkek cinsiyete göre farklılık arz eder. Normal olarak kabul eden UIBC değer aralığı sağlıklı kadınlarda 215-480 ug/dL iken erkeklerde ise 225-480 ug/dL’dir. Demir bağlama kapasitesinin bu değerlerin altında bulunması UIBC düşüklüğü, daha yüksek bulunması ise UIBC yüksekliği anlamına gelir. Elde edilen değerler mutlaka serum demir düzeyi ile bir arada değerlendirilmelidir. Kandaki demir ve demir depolarına ilişkin dengenin sağlanabilmesi için UIBC değerinin de normal aralıklara getirilmesi gerekir. Elde edilen kan sonuçları uzman bir hekim tarafından değerlendirildikten sonra uygun bir tedavi planı belirlenerek ilaç desteği, beslenme planlaması ve gereken diğer tüm tedaviler uygulanarak hastanın sağlığına kavuşması çoğu olguda mümkün olabilmektedir.

UIBC yüksekliği ve düşüklüğü nasıl tedavi edilir?

Herhangi bir nedenle kan testi yaptırmış ve aldığı sonuçların içerisinde UIBC adlı parametreye ilişkin bir bozukluk görmüş olan birçok hasta, “Kanda UIBC nedir ve yüksekliği ne anlama gelir?” gibi sorularla hekimlere başvurur. Bu değerin düşük veya yüksek olması yalnızca yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı olan bir anemiden kaynaklı olabileceği gibi akut veya kronik birçok hastalık türüne bağlı olarak da gelişebilen bir durumdur. Bu nedenle UIBC değeri normal aralıkların dışında olan hastaların öncelikle detaylı şekilde öyküsü alınır, fiziksel muayene de yapıldıktan sonra hastalığa neden olan faktöre yönelik olarak daha ileri tanı testleri uygulanır. UIBC düşüklüğü dokularda demir birikimine neden olan hemokromatozis hastalığı, demir birikimine bağlı kansızlık, tekrarlayan enfeksiyonlar, karaciğer ve böbrek hastalıkları, gastrointestinal sistem hastalıkları, aşırı miktarda demir alımı, Akdeniz anemisi ve B12 emilimine ilişkin bozukluklar gibi faktörlere bağlı olarak gelişebilir. UIBC yüksekliği ise aneminin çeşitli türleri, sürekli kullanılan ilaçlar, gebelik ve emzirme, hepatit ve benzeri karaciğer hastalıkları, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi bağırsakta kanamalara yol açan hastalıklar, kaza ve yaralanmalara bağlı oluşan kan kayıpları, aşırı alyuvar üretimi ile karakterize polisitemia hastalığı, hemoglobin düşüklüğü gibi faktörler sonucunda ortaya çıkabilir. UIBC değerindeki bozukluğun nedeni beslenme hataları ise hastalar bir diyetisyene yönlendirilmeli ve beslenme eğitiminden geçirilmelidir. Yapılan tetkikler sonucunda altta yatan farklı bir sağlık sorununun belirlenmesi durumunda ise bu hastalığa yönelik uygulanacak olan tedavi sonucunda UIBC düzeyi normal aralıklara çekilebilir.

Eğer siz de yaptırdığınız bir kan testinde UIBC adlı parametreye ilişkin düşüklük veya yükseklik gördüyseniz derhal bir sağlık kuruluşuna başvurarak muayeneden geçmelisiniz. Hekiminiz tarafından verilecek olan öneriler ve yapılacak tedavi sonucunda demir bağlama kapasitenizin normale dönmesini sağlayarak kan değerlerinizdeki bozulmalara bağlı gelişen komplikasyonları ortadan kaldırabilirsiniz. Bunun yanı sıra 6 aydan uzun bir süredir herhangi bir rutin kan testi yaptırmadıysanız hekiminizden size UIBC değerini de içeren bir kan testi uygulamasını isteyebilirsiniz. Alacağınız bu gibi önlemler ile ileride karşılaşabileceğiniz ciddi sağlık sorunlarına karşı önleminizi alabilir, daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark