Vücudun doğal florasında pek çok bakteri ve mantar türü bir denge içerisinde bulunur ve bu denge bozulmadıkça hastalıklar ortaya çıkmaz. Fakat herhangi bir nedenle bu dengenin bozulması ile bir bakteri veya mantar türü galibiyet kazanarak çok hızlı çoğalmaya ve sayısını arttırmaya başladığında enfeksiyon hastalıkları ortaya çıkar. Bunlardan bir tanesi de bir mantar hastalığı olan oral pamukçuktur. Pamukçuk ağızda oluşan, her yaştan bireyde görülebilmekle birlikte genellikle bebekleri ve çocukları etkileyen bir mantar enfeksiyonudur. Yeni doğmuş bebeklerde sıklıkla rastlanan bebekte huzursuzluk ve emmeyi reddetme gibi olumsuzluklara yol açan bu hastalık, yalnızca anne sütü ile beslenen bebeklerde daha seyrek olarak ortaya çıkar.

Pamukçuk nedir?

Ağızda veya dil yüzeyinde oluşan bir mantar enfeksiyonu olan pamukçuk, Candida Albicans adlı mantarın neden olduğu bir hastalıktır. Ağızda oluşması durumunda oral kandidiyazis, boğaza ilerlemesi durumunda ise orofaringeal kandidiyazis olarak da adlandırılabilir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda çok sık görülmesine karşılık nadir de olsa yetişkin bireylerde de görülebilmektedir. Pamukçuk, yanakların iç yüzeylerinde ve dilin üst yüzeyinde beyaz renkli tabakalanmalar ile kendini belli eder. Hafif şiddette bir hastalık olup genellikle ciddi komplikasyonlara neden olmaz. Bu nedenle küçük çocuklarda ve bebeklerde hastalığın fark edilmesi zorlaşabilir. Fakat bağışıklık sistemi güçsüz olan kişilerde hastalık daha şiddetli seyredebilir. Bebeklerde pamukçuk oluşumunun gözlenmesinin ardından derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Emziren annelerin bebeklerinde pamukçuk oluşması durumunda göğüste de mantarlara bağlı olarak enfeksiyon söz konusu olabileceğinden annenin de tedavi görmesi gerekir.

Pamukçuk belirtileri nelerdir?

Oral pamukçuk, ilk oluştuğu aşamalarda çok hafif seyreder ve çocuklarda herhangi bir belirtiye yol açmadığından fark edilmesi de mümkün olmayabilir. Fakat hastalığın fark edilmemesi, kendiliğinden iyileşmemesi ve tedavi edilmemesi durumunda enfeksiyon ilerleyerek birtakım belirtilerle kendini göstermeye başlayabilir. Ağızda pamukçuk oluşumunun en yaygın belirtileri şunlardır:

• Yanakların iç yüzeyleri, dilin üst yüzeyi, diş etleri, boğaz ve bademciklerin üzerinde oluşan beyaz renkli tabakalar
• Beyaz lezyonların kazınması ile birlikte oluşan hafif kan sızıntıları
• Ağızda kötü tat
• Beyaz tabakaların yoğun olduğu bölgelerde ağrı ve hassasiyet
• Yutma güçlüğü (disfaji)

Hastalığın bebeklerde oluşması, ağız içi kontrolünü yapmayan ebeveynler için pamukçuğun fark edilmesini daha da güç hale getirir. Bu nedenle ilerleyerek bebeklerde emme güçlüğü ve açlığa rağmen beslenmeyi reddetme, huysuzluk ve sürekli ağlama gibi olumsuzluklara neden olur. Bebeklerde pamukçuk çok sık görülen bir hastalık olduğundan erken evrede tespit edilebilmesi açısından anne ve babalar düzenli olarak bebeğin ağız içini gözle kontrol etmeli, herhangi bir pamukçuk belirtisi fark etmeleri durumunda ise sağlık kuruluşlarına başvurmalıdır.

Pamukçuk neden olur?

Oral pamukçuğa neden olan C. Albicans adlı mantar, normal şartlarda tüm sağlıklı bireylerin ağız içi florasında belirli bir miktarda bulunan, diğer bakteri ve mantar türleri ile denge içerisinde yaşayarak ağız florasını oluşturan bir canlıdır. Herhangi bir nedenle bu mantar türünün üremesinin kontrolden çıkması, pamukçuk hastalığının ortaya çıkmasına neden olur. Bunun en yaygın nedeni ise antibiyotik kullanımıdır. Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan geniş spektrumlu antibiyotikler vücuttaki birçok bakteri türünün ölümüne neden olduğundan mantar enfeksiyonlarına yakalanmayı kolaylaştırır. Ayrıca kemoterapi ve radyoterapi gibi uygulamalar vücuttaki yararlı bakteriler ve sağlıklı hücrelere zarar vererek, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanımı ise hastalık yapıcı mikroorganizmalarla savaşma gücünü azalttığından pamukçuk ve diğer birçok mantar hastalığının oluşumuna zemin hazırlar. Diyabet hastaları da pamukçuk hastalığına yakalanma konusunda diğer bireylere oranla daha büyük bir risk altındadır. Özellikle kötü kontrollü diyabet hastalarında kan şekeri düzeyi yüksek olduğundan tükrük sıvısı içerisinde bulunan glikoz miktarı yüksektir. Bu da C. Albicans adlı mantarın üremesini ve çoğalmasını destekleyerek pamukçuk hastalığının oluşumuna neden olabilir.

Pamukçuk teşhisi nasıl konulur?

Pamukçuk hastalığı, oluşumuna neden olduğu beyaz lezyonlar nedeniyle kişiler tarafından kolaylıkla fark edilebilir. Hastalığın ebeveynler tarafından fark edilmesi durumunda derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Hekim tarafından yapılacak olan muayene ile ağız içi ve dil yüzeyi detaylı bir şekilde incelenerek hastalığın teşhis edilebilmesi mümkündür. Bazı durumlarda tanının desteklenmesi amacıyla ağız içinden örnek alınarak incelenmek üzere laboratuvara gönderilebilir. Bu inceleme ile enfeksiyona neden olan ajanın türü net olarak belirlenebileceğinden pamukçuk hastalığının teşhisi kesin bir şekilde konulabilir. Erken dönemde fark edilememesi veya tedavi edilmemesi durumunda pamukçuk çok fazla ilerleyerek yemek borusuna kadar ilerleyen bir yayılım gösterebilir. Bu durumda endoskopi ve boğaz kültürü gibi daha farklı tanı testlerinin uygulanması da gerekebilmektedir.

Bebek ve çocuklarda çok yaygın olarak görülmesi ve ebeveynler tarafından bilinen bir hastalık olması sebebiyle pamukçuk hastalığı bazen yeteri kadar ciddiye alınmamaktadır. Oluşan tabakaların elle temizlenmesi gibi yanlış uygulamalar bir tedavi yöntemi olmamakla birlikte hastalığın yayılmasına ve şiddetlenmesine neden olabilir. Ayrıca karbonatlı su kullanımı da hastalıktan korunma konusunda yardımcı olabilse de pamukçuk oluştuktan sonra bu tür uygulamalar yerine bir sağlık profesyoneline başvurularak tıbbi destek alınmalıdır. Anne sütü alan bebeklerde pamukçuğa neden olan mantarlar göğüs yüzeyine de yerleşeceğinden bebek emzirildiği sürece iyileşse dahi hastalığa yeniden yakalanması kaçınılmaz hale gelecek, aynı zamanda anne sağlığı da bu durumdan olumsuz etkilenecektir. Bu nedenle anne ve bebeğin her ikisi de antifungal ilaç ve kremler yardımıyla tedavi edilmelidir.

Pamukçuk tedavisi nasıl yapılır?

Ağız ve dilde pamukçuk oluşumu, mutlaka önemsenmesi ve tedavi edilmesi gereken bir sağlık sorunudur. Tedavinin içeriği hastanın yaşına ve hastalığın şiddetine göre değişkenlik gösterebilir. Tedavi sürecindeki en temel amaç enfeksiyona yol açan mantar türünün üremesini ve yayılmasını engellemektir. Uygun şekilde planlanan tedavi ile pamukçuk hastalığı genellikle birkaç hafta içerisinde tamamen iyileşir. Fakat gelecekte yeniden tekrarlama riski olduğundan bunu önlemek için gereken önlemler alınmalıdır. Fakat ağız hijyenine gereken özeni göstermesine rağmen pamukçuk hastalığı sürekli tekrarlayan bireylerde hastalığın oluşumuna yol açan farklı bir sağlık sorununun bulunup bulunmadığına yönelik ileri araştırmaların yapılmasında fayda vardır. Tedavinin en önemli parçası antifungal içerikli ilaç, krem, gargara ve pastillerdir. Bu farmakolojik uygulamaların yanı sıra bireyin ağız bakımına özen göstermesi ve evde uygulayabileceği tedaviyi kolaylaştırıcı birtakım uygulamalar yapması gerekebilir. Ağızda oluşan lezyonların zarar görmesini ve kanamasını önlemek adına yumuşak yapılı diş fırçaları tercih edilmelidir. Hastalık süresince kullanılan diş fırçası iyileştikten sonra mutlaka değiştirilmelidir. Diş protezleri kullanılıyor ise bunlar da çok iyi bir şekilde temizlenmelidir. Diyabet hastaları kan şekeri düzeyini olması gereken düzeyde tutmak için gereken önlemleri almalı, diyetlerine uyum sağlamalıdır. Ayrıca sigara kullanımından kaçınılmalı, tedavi için hekim tarafından önerilen ağız spreyleri ve gargaralar haricinde farklı bir ilaç ya da kozmetik ürün kullanılmamalıdır.

Uygun ilaçların kullanımı ve doğru ağız bakımı ile pamukçuk hastalığı fazla ilerlemeden ve daha ciddi sorunlara yol açmadan tedavi edilebilmektedir. Bu nedenle eğer siz veya bebeğinizde pamukçuk hastalığı geliştiyse, derhal bir sağlık kuruluşuna başvurarak hekim önerileri doğrultusunda tedavi sürecinize bir an önce başlamalısınız.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark