Özellikle soğuk kış aylarında sıkça karşılaştığımız dudak çatlaması, verdiği acı ve kötü görünümü nedeniyle önemli bir sorun haline gelebilir. Ayrıca iyileşmeyen dudak çatlaması farklı hastalıkların habercisi olabilir. Dudaklar yumuşak ve narindir ve belirli koşullar altında kolayca kuruyup çatlayabilir. Kişiye rahatsızlık veren ve kanamalı olabilen bu durum, genellikle ciddi bir sorundan kaynaklanmaz. Kişinin hayat kalitesini olumsuz yönde etkilediğinden çatlamanın nedenini bulmak ve iyileşmeyi hızlandırmanın yollarını anlamak önemlidir.

Dudak çatlaması nedir?

Dudak çatlaması, dudak cildinin bütünlüğündeki bir bozulma veya yara için kullanılan bir ifadedir. Narin dudak derisi, soğuk ya da kuru havalarda kolayca kuruyup çatlayabilir. Dudak çatlaması, uzun sürdüğünde ağrılı olabilir. Ayrıca kanama veya yanma gibi şikâyetlere de sebebiyet verebilir. Dudak çatlaması için en sık karşılaşılan neden tıp literatüründe keilitis olarak isimlendirilen dudakların iltihaplanması durumudur. İltihabi durumun iyileşmesi sıklıkla evde yapılabilecek bazı uygulamalarla hızlandırılabilir. Ancak bazen altta yatan nedeni saptamak ve durumu tedavi etmek için doktora başvurmak gerekebilir.

Dudak çatlaması neden olur?

Dudak çatlaması daha çok kış aylarında karşılaşılan bir sorun olsa da her mevsim görülebilen bir durumdur. Genellikle ilk evresi olan dudak kuruluğuna müdahale edilmezse çatlama problemi ortaya çıkar. Dudak çatlaması sıklıkla yavaş yavaş geliştiğinden, kesin sebebi belirlemek zor olabilir. Muhtemel sebepleri bilmek oluşabilecek çatlamaları önleme ve tedavi etmenin en iyi yolunu belirlemeye yardımcı olabilir. Dudak çatlaması nedenleri içerisinde en yaygın olanlar arasında şunlar bulunur:

1. Dudakları yalamak, emmek ya da ısırmak: Dudakların derisi hassas bir yapıya sahiptir ve kolayca tahriş olabilir. Dudaklarını sık sık yalayan, emen, ısıran ya da kurumuş derileri koparan kişilerde dudak çatlaması görülmesi daha olasıdır. Dudakları yatıştırmak için dudak balsamı kullanarak bu alışkanlıkları kırmak genellikle dudakların iyileşmesini sağlar.
2. Ağızdan nefes alma alışkanlığı: Ağızdan nefes almak dudakların havayla daha fazla temasına ve dolayısıyla kuruyup çatlamasına zemin hazırlar. Burun septum eğriliği, saman nezlesi, soğuk algınlığı gibi etkenler ağızdan nefes almanın nedenleri arasında sayılabilir.
3. Yetersiz sıvı tüketimi ve dehidrasyon: Vücut cildi nemli tutmak için su kullanır. Vücutta ihtiyaçları karşılamak için yeterli sıvı bulunmaması dehidrasyon olarak adlandırılır. Kişinin vücudunda yeteri kadar sıvı yoksa, cildinde kuruluk veya çatlama gibi değişiklikler görülmeye başlar. Gün içerisinde düzenli olarak yeterince sıvı içmemesi durumunda dudak çatlaması gibi hafif dehidrasyon belirtileri görülebilir. Dehidrasyon ayrıca yüksek ateş, ishal veya kusmaya neden olan bir hastalıktan sonra da ortaya çıkabilir.
4. Soğuk, rüzgarlı ve kuru hava koşulları: Dudaklarda çatlama soğuk, kuru hava veya şiddetli rüzgar gibi tahriş edici hava koşulları nedeniyle de ortaya çıkabilir. Hava koşullarındaki değişiklikler dudakların köşelerinde çatlak oluşumuna neden olabilir. Dudak köşelerinde oluşan çatlama gülümseme ve çiğneme sırasında gerilme nedeniyle yanma ve ağrı oluşumu ile kendini belli eder.
5. Güneşe maruz kalma: Güneş ışınları dudaktaki hassas cilde zarar vererek çatlak ve yaralara neden olabilir. Fakat bu durum genellikle uzun süreli maruziyet sonrası ortaya çıkar.
6. Alerjiler: Dudak derisi, bazı ürünlerdeki bileşenlere tepki verebilir. Diş macunu, diş ipi, dudak kremi, ruj ve diğer makyaj malzemeleri, nemlendiriciler ve diş telleri alerjiyi tetikleyici unsurlar arasında sayılabilir. Yeni bir dudak ürününü ya da sayılan diğer ürünlerden birini kullandıktan sonra dudaklarda iltihaplanma, kuruluk veya kızarıklık gibi semptomlar fark ettiğinizde ilgili ürünü kullanmayı bırakmanız gerekir.
7. Bazı ilaçların yan etkisi: Depresyon, akne, yüksek kolesterol, saman nezlesi gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan pek çok ilaç yan etki olarak dudak çatlaması yapabilir.
8. Vitamin ya da mineral eksikliği: Diğer nedenler kadar yaygın olmasa da dudak çatlaması vücutta bir vitamin veya mineralin eksikliğinden kaynaklanabilir. Vücutta A vitamini, B2, B3, B6 gibi bazı B grubu vitaminler, demir veya çinkonun eksik olması dudakta çatlama ve iltihaplanma gibi semptomlara neden olabilir.
9. Dudak yaralanması: Yaralanmalar çatlamanın başka bir yaygın nedenidir.  Futbol veya hokey gibi temaslı spor yapan kişilerde daha fazla rastlanır. Ağza darbe almak ve dudak ısırmak dudakta yaralanmanın diğer önemli nedenlerindendir. Yaralanma durumunda çatlamış dudağa ek olarak kanama ve şişlik de görülür.

Tüm bunlardan anlaşıldığı üzere dudak çatlamasının birçok nedeni vardır ve çatlamaya neden olan unsurların belirlenmesi ve ortadan kaldırılması tedavinin en önemli basamağını teşkil eder.

Dudak çatlaması nasıl geçer?

Dudak çatlamasını önlemek ya da çatlama durumunda iyileşmeyi hızlandırmak için evde yapılabilecek bazı uygulamalar vardır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Dudakları korumak: Soğuk havaya, kuru havaya, rüzgâra ve güneşe maruz kalmak dudakları kurutarak çatlamasına neden olabilir.  Bu nedenle dışarıya çıkmadan önce dudaklarınıza dudak kremi veya vazelin sürebilirsiniz. Bu, dudaklarınızı nemli tutmak için koruyucu bir bariyer sağlar. Güneş yanıklarını önlemek için güneş koruyucu özellikte dudak balsamı kullanmak faydalı olacaktır. Bunların yanı zeytinyağı, Hindistan cevizi yağı, Hint yağı gibi doğal nemlendirici yağlar da kullanılabilir.
• Dudaklarınızı yalamaktan, emmekten ve ısırmaktan kaçınmalısınız. Yalama alışkanlığını kırmak için nemlendirici bir dudak balsamı kullanmak faydalı olacaktır. Kullanılan nemlendiricinin renklendirici, koku verici gibi kimyasallar içermeyen kaliteli ve doğal bir ürün olduğundan emin olunmalıdır.
• Sıvı alımını artırmak: Yeterli miktarda sıvı tüketmeyen bireylerde, sıvı kaybına bağlı olarak dudaklarda kuruma ve çatlama daha sık görülür. Bu nedenle gün içerisinde bol bol sıvı almak çatlamanın önüne geçmeye yardım eder.
• Soğuk kompres uygulamak: Eğer çatlamaya bağlı kanama ortaya çıkarsa soğuk kompres uygulayarak kanamanın hızlı bir şekilde durması sağlanabilir.
• Bal: Bal, dudak kuruluğuna ve çatlamasına iyi gelen, antibakteriyel özelliklere sahip şifalı bir besindir. Bu amaçla bir miktar hakiki bal, krem sürer gibi dudaklara uygulanır. 15 dakika kadar bekletilip ılık su ile yıkanır. Bu uygulama, dudaklarınızı besleyerek iyileşme sürecini hızlandırır.
• Aloe Vera Jeli: Aloe vera jeli, hem koruyucu hem de dudaklardaki çatlakları tedavi edici özelliğiyle ödudak çatlaması tedavisinde sıklıkla tercih edilen bitkisel bir içeriktir. Az miktarda aloe vera jelini birkaç gün düzenli olarak dudaklarınıza sürerek çatlama sorunundan kurtulabilirsiniz.
• Salatalık: Cilt bakımında sıklıkla tercih edilen salatalık, yüksek oranda su içermesi sayesinde dudaklara nem desteği sağlamak için de tercih edilebilir. Dilimlenen salatalıklar çatlayan dudak üzerinde 10-15 dakika bekletilebilir.
• Tuzlu su: Tuzlu su, yaranın iyileşme sürecinde temiz kalmasına yardımcı olur. Bu amaçla küçük bir bardak ılık suya bir çorba kaşığı tuz eklenir. Bu karışıma pamuklu bir bez veya pamuk topu batırılarak dudaklara sürülür. Uygulama sırasında dudaklarda yanma ve ağrı olabilir, fakat bunlar birkaç dakika sonra kaybolur.
• Doğal peeling: Toz şeker ve limon suyu ile hazırlayacağınız peeling, dudak üzerindeki ölü derinin temizlenmesine yardım eder. Bir yemek kaşığı toz şekeri birkaç damla limon suyu ile karıştırarak uygun kıvama getirdikten sonra dudaklara masaj yaparak iyice yedirilir. Bu uygulamanın ardından dudağın tekrar çatlamasına engel olabilmek için mutlaka nemlendirici bir dudak balsamı kullanılması gerekir.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark