Difteri genellikle burun ve boğazda bulunan yapıları etkileyen ciddi bir bakteriyel enfeksiyondur. Tipik olarak boğaz ağrısı, ateş, lenf bezlerinde şişlik ve halsizliğe neden olur. Boğazın arkasını kaplayan, solunum yolunu tıkayan ve nefes almada güçlüğe neden olan kalın, gri renkli zar oluşumu ile diğer enfeksiyonlardan ayrılır. Kuşpalazı olarak da bilinen bu hastalık, gelişmiş ülkelerde hastalığa karşı yaygın aşılama sayesinde oldukça nadir görülür. Difteri tedavisi için kullanılan bazı ilaçlar olmasına rağmen hastaların %3’ü hayatını kaybeder. Ölüm oranı 15 yaş altı çocuklarda daha yüksektir. Hastalık ayrıca ileri aşamalarda kalbe, böbreklere ve sinir sistemine zarar verebilir.

Difteri nedir?

Difteri nedir sorusuna kısaca: Nefes darlığı gibi ciddi şikâyetlere neden olabilen mikrobik bir solunum yolu enfeksiyonu şeklinde yanıtlanabilir. Difteri, burun ve boğazı, bazen de cildi etkileyebilen çok bulaşıcı ve potansiyel olarak ölümcül bir enfeksiyondur. Hastalığa neden olan mikrop bir kişiden diğerine kolayca yayıldığı halde, difteri aşısı kullanımı ile yayılım kolayca önlenebilir. Difteri ülkemizde nadirdir, çünkü bebekler ve çocuklar rutin olarak aşılanır.

Difteri hastalığı neden olur?

Difteri, Corynebacterium Diphtheriae adı verilen bakterinin yol açtığı iltihabi bir solunum yolu hastalığıdır. Bakteri kişiden kişiye; yakın temas yoluyla veya hasta birey tarafından kullanılmış kontamine fincan veya mendil gibi nesnelerle temas yoluyla yayılır. Ayrıca damlacık enfeksiyonu denilen hasta kişinin hapşırma ya da öksürmesi yoluyla diğer bireylere bulaşabilir. Enfekte kişide, belirtiler ortadan kalksa dahi, bakterinin vücuda alınmasından sonra altı haftaya kadar bulaşma devam edebilir. Bakteri en sık olarak burun ve boğazda bulgulara neden olur. İltihabi sürecin başlamasından sonra bakteriler toksin adı verilen, vücut için zararlı tehlikeli maddeler salgılar. Toksinler kan dolaşımına yayılır ve genellikle burun, boğaz, dil ve hava yollarında kalın, gri zar şeklinde bir yapının oluşmasına neden olur. Serbest bırakılan toksin ayrıca şunlara neden olur:

• Enfeksiyon bölgesinde doku tahribi yapar.
• Kan dolaşımına geçerek çeşitli vücut dokularına dağılır.
• Hücrelerin protein üretimini baskılar.
• Kalpte iltihaba ve sinir hasarına neden olur.
• Kan pıhtılaşmasında görevli trombosit adı verilen kan elemanlarının sayısında azalmaya neden olabilir.
• İdrarda anormal miktarda protein atılımına yol açabilir.

Difteri için risk faktörleri neler?

Difteriye yakalanma riski yüksek olan insanlar. şu şekilde sıralanabilir:

• Güncel aşıları olmayan çocuklar ve yetişkinler
• Kalabalık veya sağlıksız koşullarda yaşayan insanlar
• Difterinin endemik olduğu bir bölgeye seyahat eden herkes

Difteri belirtileri nelerdir?

Difteri belirtileri bakterinin alt tipine ve etkilenen vücut bölgesine bağlı olarak değişiklik gösterir. Örneğin tropik iklimlerde daha yaygın olan bir çeşit difteri, solunum yolu enfeksiyonundan ziyade cilt ülserlerine neden olur. Bununla birlikte klasik difteri vakası bakterilerin neden olduğu üst solunum yolu enfeksiyonu şeklinde ortaya çıkar. Klasik difteride bademciklerin çevresinde veya burun ve boğazda zara benzeyen ve pseudomembran adı verilen bir örtü oluşur. Bu zar yeşilimsi, mavimsi, hatta kanama varsa siyah renkli bile olabilir. Kişiye bakterinin bulaşmasından semptomların ortaya çıkması arasında geçen süreye kuluçka dönemi denir. Difteride bu süre ortalama olarak 5 gündür. Kuluçka süresi bitiminden sonra ve psödomembran ortaya çıkmadan önce görülen erken belirtiler şunları içerir:

• Hafif yükseklikte ateş
• Halsizlik
• Keyifsizlik
• Boyundaki lenf bezlerinde şişlik
• Boyunda yumuşak doku şişmesi
• Burun akıntısı
• Hızlı kalp atış hızı

Burun ve ağzın arkasındaki boşlukta difteri enfeksiyonu olan çocuklarda şu erken belirtilerin de görülme olasılığı yüksektir:

• Mide bulantısı
• Kusma
• Titreme
• Baş ağrısı
• Ateş

Eğer bakteri toksin salgılarsa, ilk semptomlar ortaya çıktıktan sonraki 12 ila 24 saat içerisinde psödomembran oluşmaya başlayarak aşağıdaki belirtilere yol açar:

• Boğaz ağrısı
• Yutma güçlüğü
• Solunum zorluğuna neden olan solunum yolu tıkanması
• Ses kısıklığı ve havlar tarzda  öksürük: Eğer membran gırtlak boyunca uzanıyorsa, hava yolunun tamamen tıkanmasından ziyade havlar tarzda öksürük ve ses kısıklığı gibi belirtiler daha muhtemeldir. Membran ayrıca solunum sistemi üzerinden akciğerlere doğru da uzanabilir.

Cildi etkileyen deri difterisi aşağıdaki bulgulara neden olabilir:

• Bacaklar, ayaklar ve ellerde içi iltihap dolu kabarcıklar
• Çevresi kırmızı görünümlü ağrılı büyük ülser şeklinde yaralar

Difteri komplikasyonları nelerdir?

Difteri tedavi edilmezse çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar şunları içerir:

• Solunum problemleri: Difteriye neden olan bakteriler bir toksin üretebilir. Bu toksin, enfeksiyonun bölgesindeki dokulara zarar verir. Burun ve boğaz bölgesinde biriken ölü hücreler, bakteriler ve diğer maddeler sert, gri renkli bir zar oluşturur. Bu zar solunumu engelleyebilir ve nefes alma güçlüğüne yol açabilir.
• Kalp hasarı: Difteri toksini, kan dolaşımı yoluyla yayılabilir ve kalp kasında iltihaplanmalara neden olarak miyokardit adı verilen duruma yol açabilir. Miyokardit hafif ya da ağır olabilir. Ciddi durumlar kalp yetmezliği ve ani ölüme yol açabilir.
• Sinir hasarı: Toksin ayrıca sinir hasarına neden olabilir. Hasar sıklıkla zayıf sinir iletimi neticesinde yutma zorluğuna neden olabilen boğaz sinirlerinde ortaya çıkar. Kollara ve bacaklara giden sinirler de iltihaplanabilir ve ilgili uzuvda kas zayıflığına neden olabilir. Difteri toksini, solunumda kullanılan kasları kontrol etmeye yardımcı olan sinirlere zarar verirse, bu kaslar felç olabilir ve bu durumda solunum cihazı olmadan solunum imkansız hale gelebilir.

Difteri nasıl teşhis edilir?

Doktorlar genellikle kişideki belirti ve şikâyetlere bakarak difteri olup olmadığına karar verir. Difteri klinik tanısı genellikle boğazı kaplayan grimsi zarın varlığına dayanır. Şüpheli vakaların laboratuvar araştırması, vaka teyidi için önerilmesine rağmen sonuçlar beklenmeden derhal tedaviye başlanması önemlidir. Laboratuvar tetkiki için boğazın arkasından sürüntü alınır ve difteri bakterileri için test edebilir. Ayrıca eğer varsa deri lezyonundan da örnek alınıp tetkik edilebilir.

Difteri nasıl tedavi edilir?

Difteri hastalığı tedavisi temel olarak; bakteriyi ortadan kaldırmak için kullanılan antibiyotikler ve bakteri tarafından üretilen zararlı maddelerin (toksinler) etkilerini durduran ilaçlarla yapılır. Cildi etkileyen difteri durumunda ise enfekte olmuş yaraların iyice temizlenmesi esastır. Tedaviye genellikle 2 ila 3 hafta devam edilir. Cilt ülserleri genellikle 2-3 ay içerisinde iyileşir ancak iyileştikten sonra geride iz kalabilir. Difteri enfeksiyonu geçiren olan biriyle yakın temasta bulunan kişilerin de antibiyotik almaları gerekebilir veya bu kişilere bir doz difteri aşısı yapılabilir.

Difteri aşısı

Ülkemizde şu anda difteri aşısı 5’li karma aşı (DaBT-İPA-Hib) şeklinde uygulanır. Karma aşı 2,4 ve 6. ve 18. aylarda yapılır. Daha sonra ilköğretim 1. sınıfta 4’lü karma (DaBT-İPA) ve 8. sınıfta difteri-tetanoz (Td) şeklinde ikili aşı uygulaması yapılır. Seyahat sırasında difteriye yakalanmaktan kaçınmanın en iyi yolu yine aşı olmaktan geçer. Eğer difterinin yaygın olduğu bir coğrafyaya seyahat ediyorsanız ve 10 yıldan daha uzun bir süre önce aşılanmışsanız destekleyici bir doza ihtiyacınız olabilir. Difteri aşısının koruyuculuğu oldukça yüksektir ve %97 civarındadır.

Kendisi ya da yakınında difteri hastalığı olduğundan şüphelenen kişi derhal bir doktora başvurmalıdır. Çünkü hastalık erken dönemde tedavi edilmezse, böbrekler, sinir sistemi ve kalbe ciddi ve kalıcı zararlar verebilir.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark