Latince adı Salvia officinalis olan ada çayı, ballıbabagiller familyasından gelen tıbbi ve aromatik bitki türüdür. Uçucu yağ ve baharat bitkisi olan ada çayına ait dünya çapında 5 binden fazla farklı tür bulunur. Orta Doğu ve Akdeniz bölgelerinde yetişen bitkinin ülkemizde de yaygın olarak yetiştirilir. Tıbbi ada çayı olarak da bilinen Salvia officinalis, ada çayının ilaç sektöründe yaygın olarak kullanılan türüdür. Salvia triloba yaygın olarak çay olarak tüketilen, kurutulduğunda tütsü olarak kullanılabilen ve damıtılarak yağ ya da losyon (acı elma yağı) olarak da kullanılan türüdür. Hafızayı güçlendirici etkisiyle bilinen Salvia lavandulifolia ise İspanya ve Güney Fransa’da yetişir. Bazı bölgelerde acı elma otu ve diş otu olarak da bilinen ada çayı, griye yakın yeşil renkli yapraklara sahip, eflatun, mor, mavi ve pembe renkli çiçekler açan, aromatik kokulu, çalı görünümlü bir bitkidir. Orta çağ döneminde şansın simgesi olarak da kullanılan ada çayı, yumuşak ve tatlı bir tada sahiptir. Bu yönüyle yalnızca demlenerek çay olarak değil, yemek sosu olarak da kullanımı yaygındır. Tarih boyunca insanlar ada çayını, ağrı, ishal, sindirim sistemi problemleri, soğuk algınlığı ve ruhsal sorunların tedavisinde kullanmıştır. Yapılan sınırlı çalışmalarda ada çayının, menopoz dönemi belirtilerinden olan sinirlilik ve sıcak basması gibi semptomları azalttığı, kolesterol ve kan şekeri seviyesini düşürdüğü ve bol miktarda antioksidan içerdiği görülmüştür. Alzheimer gibi beyin sağlığı problemlerine karşı koruyucu olduğu düşünülen ada çayının, üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı da önleyici olduğu düşünülür. Bilimsel araştırmaların henüz çok yeni olduğu ada çayı, sağlık ile ilgili oldukça büyük potansiyel taşıyan bir bitkidir.

Ada çayı nedir?

Latin dilinde Salvia officinalis olarak tanımlanan ada çayı, tarih boyunca şifalı bitki olarak değerlendirilmiş ve pek çok hastalıktan korunmak ve tedavi olmak amacıyla baharat, çay, yağ olarak hazırlanarak tüketilmiştir. Aromatik kokusu yüzünden parfüm ve sabun yapımında da kullanılan bitkinin yapraklarının ilaç yapımında kullanıldığı bilinir. Biberiye, kekik ve nanenin de içinde bulunduğu ballıbabagiller familyasından olan ada çayı; A, B3, B6, B9, E, ve K vitaminlerinin yanı sıra bakır, çinko, demir, kalsiyum, manganez ve potasyum mineralleri bakımından da zengindir. Ada çayı az miktarda kalori, yağ, lif ve protein de içerir. Bitki içinde bulunan doğal kimyasallar olarak tanımlanan polifenollerden, kafeik ve ellagik asit de bulundurur. Akdeniz ülkelerinde halk ilacı olarak da bilinen ada çayı faydaları bakımından da oldukça zengindir. Antimikrobiyal ve antioksidan içeriğinden dolayı özellikle soğuk algınlığı, üst solunum yolu rahatsızlıkları, ruhsal problemler, cilt çatlakları, yara izleri, göz enfeksiyonları, diş problemleri ve ağız yaralarının giderilmesi gibi pek çok rahatsızlığın tedavisi için tüketilir. Ada çayında bulunan maddelerin östrojen benzeri özellikler içerdiği düşünülür. Bu yönüyle menopoz döneminde oluşan östrojen hormonunun eksikliğine bağlı olarak görülen aşırı terleme, sıcak basması ve sinirlilik gibi belirtilerin azaltılmasında da etkilidir. Ayrıca adet düzensizliği, dismenore ve amenore gibi adet problemlerinin iyileştirilmesinde de etkili olduğu düşünülür. Bu yönüyle değerlendirildiğinde tıpta hiperhidrozi olarak tanımlanan aşırı terleme hastalığına karşı da etkili olduğu yapılan kısıtlı araştırmalar sonucunda görülmüştür.

Ada çayının faydaları nelerdir?

İstanbul’a ilk kez Marmara Adası’ndan getirildiği için ada çayı olarak adlandırılan bitki, Ege Bölgesi’nde acı elma olarak da bilinir. Tıbbi ve aromatik bir bitki olan ada çayının yaprakları, kaynatıldığında çay olarak içilebildiği gibi buhar distilasyonu olarak tanımlanan damıtma yöntemiyle, esansı ya da farklı bir deyişle uçucu yağı elde edilerek de kullanılır. Yaygın olarak bilinen acı elma yağı ya da farklı bir deyişle ada çayı yağının faydaları bir hayli fazladır. Yara iyileştirici, ter kesici, idrar söktürücü olarak da kullanılan bu yağ, yaraların üzerine haricen uygulandığında iyileştirmeyi hızlandırır ve cilde parlak bir görünüm kazandırır. Cilt çatlaklarının iyileştirilmesi için de kullanılan ada çayı yağının şeker üzerine damlatılarak tüketilmesi ve gaz sancılarının iyileştirilmesi için karın bölgesine sürülmesi de yaygın olarak görülür. Ancak ada çayı yağının birkaç damladan fazlasının yenerek tüketilmesi son derece ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. “Ada çayı yağı faydaları nelerdir?” sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Çay olarak tüketilen ada çayı yaprağı da yağı gibi antiseptik özelliğe sahiptir. Mide ve sindirim problemlerine iyi geldiği, özellikle gaz söktürücü olarak tüketildiği yaygın olarak bilinir. İshal ve gastrit oluşumunu engelleyebilen ada çayı, kolik tedavisinde de kullanılır. İltihap oluşumunu engellediği, spazm azaltıcı özelliklerinin varlığı da yapılan sınırlı çalışmalarda görülmüştür. Ada çayının yapraklarının kaynatılmasıyla elde edilen çay, soğutularak cilt bakımında ve bazı hastalıkların iyileştirilmesinde de haricen kullanılır. Romatizma ağrılarına iyi geldiği düşünülen ada çayı banyosu, cilt ve ayak bakımının yanı sıra yaraların iyileştirilmesi için de kullanılır. Ancak ada çayının açık yaralara direkt olarak uygulanması kesinlikle önerilmez. Akne, egzama ve sedef hastalığından korunmak için kullanılan ada çayı banyosu, aynı zamanda cilt lekelerinin giderilmesi için de kullanılır. Ada çayının 15 ile 21 gün kadar süreyle günde 2 kez çay olarak tüketilmesi, kötü kolesterolün oluşmasını engelleyebilir. Hiperlipidemik olarak tanımlanan ve kanda bulunan bazı yağ türlerinin yükselmesiyle oluşan hastalığın yanı sıra tip 2 diyabet ve total kolesterolün iyileştirilmesi için de hekim bilgisi dahilinde tüketilebilir. Yine yapılan sınırlı araştırmalar göstermiştir ki ada çayı, kolon kanserinin başlangıç evrelerini baskılayabilir. Ada çayı içeriğinde bulunan rosmarinik, kuersetin ve karnosol gibi antioksidanlar kanser hücrelerinin büyümesini baskılayabilir. Bu yüzden pek çok kanser türüne karşı etkili olduğu düşünülür. Güney Fransa ve İspanya’da yetişen Salvia lavandulifolia türü üzerinde yapılan kısıtlı çalışmalar, bu bitkinin yapraklarının kaynatılmasıyla elde edilen çayın tüketilmesinin Alzheimer hastalığına ait belirtilerin azaltılmasında etkili olduğunu göstermiştir. Konsantrasyon eksikliğine de iyi geldiği düşünülen ada çayının, belleği de güçlenmesinde etkili olduğu düşünülür. Ada çayı, depresyon ve stres düzeyinin azaltılmasının yanı sıra ağız ve diş eti hastalıklarına da iyi gelebilir. İçeriğinde bulunan K vitamini ise kemikleri güçlendirir.

Ada çayı hangi durumlarda tüketilmemelidir?

Ada çayı her ne kadar yıllardan beri şifalı bitki olarak bilinse de bu bitki hakkında yeterince araştırılma yapılmamıştır. Bu yüzden sağlıklı kişilerin ada çayı gibi bitki çayı ve bitkisel ilaçları aşırıya kaçmadan tüketmesi önerilir. Kronik hastalığı bulunan kişilerin, ada çayı tüketimi hakkında hekime danışmaları önerilir. Planlanan ameliyatlar öncesinde ve sonrasında ada çayı dahil olmak üzere her türlü bitkisel ilaç ve çay tüketilmemelidir. Ada çayı tüketiminin sakıncalı olabileceği durumlar şöyledir:

• Ada çayının rahim kaslarını uyardığı ve süt üretimine engel olduğu bilindiğinden gebelerin ve emziren annelerin ada çayını tüketmesi son derece sakıncalıdır.
• 6 yaşından küçük çocukların ada çayı tüketmesi, sağlık problemlerine yol açabilir.
• Aşırı miktarda tüketildiğinde kan basıncını yükselttiği, karaciğer ve sinir sistemine zarar verdiği bilinen bazı ada çayı türlerinin, günde 3 fincandan fazla tüketilmemesi önerilir.
• Halk arasında acı elma yağı olarak da bilinen konsantre hâlde bulunan ada çayı yağının oral olarak alınması sağlık sorunlarına yol açabilir.
• Kanser hastalarının bazı ada çayı türlerini tüketmesi önerilmez.
• Diyabet, Alzheimer ve nöbetleri durdurmaya yönelik olarak alınan ilaçlarla birlikte tüketilmemelidir.

Bitkisel çayların tüketiminin sınırlı tutulması gerektiğini unutmayın. Ürünün arkasında yazan uyarıları dikkatle okumak ve şüphe duyulan durumlarda hekime danışarak bilgi almak olası sağlık problemlerini önler. Sağlıklı bir yaşam için sağlık kontrollerinizi yaptırmayı unutmayın. Sağlıklı günler dileriz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark