Otizm başta olmak üzere zihinsel ve gelişimsel anlamda engellere sahip olan bireylerde, bu durumla zıtlık gösterecek boyutta şaşırtıcı yeteneklerin bulunduğu görülür. Bu durum tıpta Savant sendromu olarak adlandırılan bir sendrom olup dünyaca dahi olarak tanınan, önemli buluşlara ve çalışmalara imza atmış birçok bireyde teşhis edilmiştir. Doğumsal olarak görülen veya sonradan gelişimli olabilen Savant Sendromu, otizm teşhisi almış her 10 bireyden 1 tanesinde görülür. Buna ek olarak zihinsel engele, gelişimsel geriliğe ve beyin hasarlarına neden olan birçok rahatsızlıkta da Savant Sendromu’na bağlı yetenek ve beceriler gözlenir. Zihinsel geriliğe neden olabilen sorunların çocukluk döneminde teşhisi ve nitelikli özel eğitim sayesinde Savant becerileri erken evrede tespit edilebilir. Doğru eğitimle bu yetenek ve beceriler daha üst boyutlara taşınarak dahi insanlar topluma kazandırılabilir.

Savant sendromu nedir?

Savant Sendromu, önemli düzeyde zihinsel engellere sahip olan bir bireyin bazı yetenekleri genel ortalamanın çok daha üzerinde sergilemesi ile karakterize bir tablodur. İlk olarak 1887 yılında Down sendromunu da tıp literatürüne kazandırmış olan Dr. Langdon Down tarafından tanımlanan Savant sendromu, Fransızcada “Bilge” anlamına gelen “Savoir” kelimesinden türetilmiştir. İlk dönemlerde “İdiot Savant” veya “Otistik Savant” gibi farklı adlandırmalar yapılmış olsa da gerek bu tabirlerin yanlış ve aşağılayıcı olması gerekse otizm dışındaki zihinsel gelişim bozukluklarda da bu durumun görülebilmesi nedeniyle bu tıbbi tablonun Savant sendromu olarak adlandırılmasına karar verilmiştir. Vakaların birçoğunda zihinsel geriliğinin otizme bağlı olması ve otizm ile Savant arasında çok güçlü bir bağ bulunmasına karşın tüm olguların yaklaşık yarısında merkezi sinir sistemine ilişkin bozukluklar ve gelişimsel yetersizlikler söz konusudur. Savant becerileri, konjenital (doğumsal) olabileceği gibi çocukluk ve hatta yetişkinlik döneminde de ortaya çıkabilir. Yeteneklerin sonradan ortaya çıktığı tür, edinilmiş Savant olarak da adlandırılır. Bilim dünyası tarafından bu tarz hastalarda hafızanın mükemmel bir derinlikte olduğu, fakat çok dar bir alanda sınırlı kaldığı ifade edilir.

Savant sendromu belirtileri nelerdir?

Savant sendromu, en sık otizmli bireylerde görülür. Otizm, diğer bireylerle sosyal etkileşimde bulunmayı güçleştiren, ilgiyi sınırlandıran ve tekrar edici davranışlara neden olan bir tür nörogelişimsel bozukluktur. Bu gelişimsel bozukluk, bir akıl hastalığı veya ruh sağlığına ilişkin bir bozukluk olarak tanımlamak yanlıştır. Tıp dilinde otizm spektrum bozukluğu olarak da adlandırılan otizmin en yaygın belirtileri şunlardır:

• Göz teması kurmakta zorlanma,
• Eğlence, ilgi ve başarıların paylaşılmasına ilgi duymama,
• Empati kurmakta, bir diğer deyişle karşıdakinin acı, üzüntü ve mutluluk gibi duygularını anlamakta zorluk çekme,
• Akranlar ile arkadaşlık ilişkisi kuramama,
• Konuşmayı öğrenmekte güçlük çekme veya konuşamama,
• Sohbete başlamakta veya bir sohbeti sürdürmede zorluk çekme,
• Sürekli olarak aynı şeyleri tekrarlamakta diretme,
• İmaları, esprileri ve karşıdaki kişinin söylemek istediklerini anlamada zorlanma.

Yukarıdaki belirtilerin bir veya birkaçının görülmesi, otizm veya farklı nörogelişimsel ya da psikiyatrik hastalıkların habercisi olabilir. Bu nedenle bu belirtilerin gözlendiği bireyler muayene amaçlı sağlık kuruluşlarına başvurmalıdır.

Savant sendromu nedenleri nelerdir?

2004 yılına dek Savant Sendromu’nun nedenleri hakkında herhangi bir bilgi ve varsayım ortaya atılmamıştır. 2004 yılı itibariyle konuya ilişkin araştırmalar artmış, bununla birlikte bazı araştırmacılar tarafından Savant’ın genetik yapıdaki bir değişiklikten kaynaklandığı öne sürülmüştür. Bilim insanları söz konusu gen yapısı değişikliklerinin beynin sağ yarım küresinde ortaya çıkan bir değişimin telafi edilmesine yönelik olarak sol yarım kürede bir hasar oluşturması şeklinde geliştiği dile getirilmiştir. Bu düşünceler henüz bilimsel anlamda kanıtlanabilmiş değildir ve dolayısıyla sendromun gelişim nedeni üzerindeki araştırmalar halen devam etmektedir. Otizmli bireyler, Savant Sendromu’nun gelişimi konusunda en yüksek olasılığa sahip olan grupta yer alır. Otizm, tıpkı Savant Sendromu gibi nedeni henüz tam olarak belirlenememiş olsa da genetik faktörlerin önemli bir role sahip olduğu düşünülen bir gelişimsel bozukluktur. Erkek çocuklarda otizm görülme olasılığı kız çocuklarına oranla 4-5 kat daha fazladır. Savant Sendromu’na en sık neden olan otizmin gelişim nedenleri arasında sayılabilecek faktörler ise şunlardır:

• Doğum öncesi dönemde annenin korku, panik, stres ve duygusal karmaşa içerisinde olması,
• Doğum sonrasında ebeveynlerin aşırı meşguliyet nedeniyle çocuğuna yeterince vakit ayırmaması,
• Çocukların yalnız bırakılması ve aşırı derecede televizyon izlemesi,
• Aileden gelen genetik miras.

Savant sendromu teşhisi nasıl konulur?

Erken teşhis ve tedavi, otizm belirtilerinin azaltılması ve otizmli bireylerin hayata kazandırılması açısından çok büyük bir öneme sahiptir. Otizm teşhisi için herhangi bir somut tıbbi test bulunmamakla birlikte bu gelişimsel bozukluk yalnızca gözlem yoluyla teşhis edilebilir. Çocuklarda yaşıtlarıyla kıyaslandığında konuşma, sosyalleşme, düşünce ve davranışlarda açısından düzeysel farklılıkların bulunup bulunmadığının gözlemlenmesi, hastalığa ilişkin ilk şüpheleri uyandıran durumların tespit edilebilmesi için yeterlidir. Aileler çocuklarının bu alanlarda diğer çocuklara oranla ne şekilde geliştiğini inceleyerek herhangi bir olumsuzluk hissetmeleri halinde derhal sağlık kuruluşlarına başvurmalıdır. Çocuğun karşısında gelişen olaylara tepki verememesi, ilgisini çeken objeleri parmağıyla işaret edememesi, televizyon ve çamaşır makinesi gibi nesnelere saatler boyunca odaklanabilmesi gibi durumlar hastalığın varlığını işaret eden bulgulardan birkaçıdır. Nörogelişimsel bozukluklar alanında uzmanlaşmış hekimler ve diğer sağlık profesyonelleri çocukları gözlemleyerek, ailelerine ve bakıcılarına birtakım sorular yönelterek otizmi kolaylıkla teşhis edebilir. Otizm ve zihinsel geriliğe neden olan diğer bozukluk türlerinde Savant Sendromu’nun söz konusu olup olmadığı da yine aile tarafından çocuklarda bazı alanlardaki üstün yeteneklerin fark edilmesi ile veya sağlık profesyonelleri tarafından teşhis edilebilir. Otizmin nedeni henüz tam olarak tespit edilememiş olduğundan kesin bir tedavisi yoktur. Hastalığın en büyük ve tek tedavi seçeneği etkili ve nitelikli özel eğitimdir. Bu eğitim sayesinde hem otizm belirtileri çok büyük oranla ortadan kaldırılabilir hem de Savant becerileri istenen yönde geliştirilerek şekillendirilebilir.

Savant sendromu tedavi yöntemleri nelerdir?

Savant Sendromu, tek başına bir rahatsızlık değildir. Bu nedenle tedavisi sendromun altında yatan otizm, merkezi sinir sistemi bozuklukları ve beyin hasarı gibi zihinsel bozuklukların tedavi süreçleri ile aynıdır. Savant Sendromu’nda mevcut hastalıkların tedavilerine ek olarak Savant becerilerinin kişisel, sosyal ve mesleki anlamda istenen yönde kullanılması ve geliştirilmesi hedeflenir. Bu gelişim aynı zamanda otizm ve diğer sebeplere bağlı zihinsel ve gelişimsel geriliklerin tedavisi üzerinde de oldukça etkilidir. Otizmde en etkili tedavi yöntemi, özel eğitimdir. Otizmli bireyler, bu bireyler için özel olarak açılmış ve alanında uzman eğitmenlerin görev yaptığı nitelikli eğitim verilen kurumlarda eğitilmelidir. Doğru bir eğitim süreci sayesinde otizmli bir birey, dışarıdan otizmli olduğu asla anlaşılamayacak düzeyde kendini geliştirebilir, toplum tarafından saygınlık kazanabilir ve başarılı bir sosyal hayata sahip olabilir. Bu nedenle otizm belirtileri fark edildiği andan itibaren çocuklar sağlık kuruluşlarına getirilmeli, burada hekim tarafından önerilecek olan tedavi sürecine bir an önce başlanmalıdır. Savant Sendromu teşhisi alan çocuklarda eğitim planı buna göre şekillendirilmeli, birey başarılı bir meslek hayatına sahip olabilmesi için uzman kişilerce doğru bir eğitime tabi tutulmalıdır.

Eğer siz de çocuğunuzda otizm veya buna benzer bir hastalığın var olabileceğinden şüpheleniyorsanız, buna ilişkin belirtiler veya Savant becerileri gözlemliyorsanız derhal bir sağlık kuruluşuna başvurarak çocuğunuzun detaylı muayenelerden geçmesini sağlayabilirsiniz.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark