Işın diğer bir adıyla radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek için yoğun enerji ışınları kullanılan bir kanser tedavisi türüdür. Radyasyon tedavisinde çoğunlukla X-ışınları kullanılır ancak protonlar veya diğer enerji türleri de tercih edilebilir.

“Radyasyon terapisi” terimi çoğunlukla harici ışın radyasyon terapisini ifade eder. Bu tür radyasyon sırasında, yüksek enerjili ışınlar, vücudunuzun dışındaki ışınları vücudunuzda kesin bir noktaya hedefleyen bir makineden gelir. Brakiterapi (brak-e-THER-uh-pee) adı verilen farklı bir radyasyon tedavisi sırasında, radyasyon vücudunuzun içine yerleştirilir.

Radyasyon tedavisi, hücrelerin nasıl büyüdüğünü ve bölündüğünü kontrol eden genetik materyali yok ederek hücrelere zarar verir. Hem sağlıklı hem de kanserli hücreler radyasyon terapisi ile hasar görürken, radyasyon tedavisinin amacı mümkün olduğunca az sayıda sağlıklı hücreyi yok etmektir. Normal hücreler radyasyonun neden olduğu hasarın çoğunu onarabilir.

Işın tedavisi neden yapılır?

Kanserli tüm insanların yarısından fazlası, kanser tedavilerinin bir parçası olarak radyasyon tedavisi almaktadır. Doktorlar hemen hemen her tür kanseri tedavi etmek için radyasyon terapisi kullanırlar. Radyasyon tedavisi, bazı kanserli olmayan (iyi huylu) tümörlerin tedavisinde de fayda sağlayabilir.

Radyasyon tedavisi kanserli kişilerde nasıl kullanılır?

Doktorunuz, kanser tedaviniz sırasında farklı zamanlarda ve aşağıdakiler dahil olmak üzere farklı nedenlerle radyasyon tedavisini bir seçenek olarak önerebilir:

• Kanser için tek (birincil) tedavi olarak
• Ameliyattan önce, kanserli bir tümörü küçültmek için (neoadjuvan tedavi)
• Ameliyattan sonra, kalan kanser hücrelerinin büyümesini durdurmak için (adjuvan tedavi)
• Kanser hücrelerini yok etmek için kemoterapi gibi diğer tedavilerle kombinasyon halinde
• İleri kanserde kanserin neden olduğu semptomları hafifletmek için

Radyasyon tedavisi, kanser yayıldığında semptomların tedavisine de yardımcı olabilir. Bu noktada radyasyon, bir kişinin semptomlarını hafifletmeyi ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlayan palyatif bakımın bir parçasıdır. Ayrıca, bazı durumlarda bir kişinin yaşamını da uzatabilir.

Palyatif radyasyon tedavisi genellikle küratif tedaviden daha düşük dozlar ve daha az tedavi seansı içerir. Örneğin kemik kanseri olan bazı kişilerde palyatif radyasyon tedavisi ağrılı tümörlerin gelişmesini önlemeye yardımcı olabilir.

Riskler

Radyasyon tedavisinin yan etkileri, vücudunuzun hangi kısmının radyasyona maruz kaldığına ve ne kadar radyasyon kullanıldığına bağlıdır. Bazı hastalar hiçbir yan etki yaşamaz veya birkaç tane yaşayabilir. Çoğu yan etki geçicidir, kontrol edilebilir ve tedavi sona erdikten sonra genellikle zamanla kaybolur.

Tedavi edilen vücudun bir kısmındaki yaygın yan etkiler:

• Tedavi yerinde saç dökülmesi (bazen kalıcı), tedavi yerinde cilt tahrişi, yorgunluk
• Ağız kuruluğu, kalınlaşmış tükürük, yutma güçlüğü, boğaz ağrısı, yemeklerin tadındaki değişiklikler, bulantı, ağız yaraları, diş çürüğü
• Yutma güçlüğü, öksürük, nefes darlığı
• Bulantı, kusma, ishal
• İshal, mesane tahrişi, sık idrara çıkma, cinsel işlev bozukluğu

Bazı yan etkiler daha sonra ortaya çıkabilir. Örneğin, nadir durumlarda, radyasyonla tedavi edilen ilk kanserden farklı yeni bir kanser (ikinci birincil kanser) yıllar sonra gelişebilir. Doktorunuzdan, tedaviden sonra ortaya çıkabilecek kısa ve uzun vadeli olası yan etkiler hakkında bilgi alabilirsiniz.

Işın tedavisi türleri

İki tür radyasyon tedavisi vardır. Bunlar:

1. DIŞ IŞIN RADYASYON TEDAVİSİ

Bu en yaygın tiptir. Tedavi alanını hedefleyen bir radyasyon ışını yayan harici bir makine içerir. İhtiyaca bağlı olarak farklı formlar mevcuttur. Örneğin, yüksek enerjili ışınlar vücutta daha derin olan kanseri hedef alabilir.

2. DAHİLİ RADYASYON TEDAVİSİ

Farklı iç radyasyon tedavisi türleri vardır. Her ikisi de vücuda radyoaktif bir maddenin implante edilmesini veya sokulmasını içerir.

Brakiterapi, kanserli doku içine veya yakınına radyoaktif bir implant yerleştirmeyi içerir. İmplant geçici veya kalıcı olabilir. Başka bir iç radyasyon terapisi türü, radyoaktif sıvı enjeksiyonu almayı içerir. Amaç, kanser çevresindeki sağlıklı dokunun radyasyona maruz kalma derecesini sınırlamaktır. Doktorlar, örneğin prostat veya yumurtalık kanseri için bu tedaviyi önerebilir.

Doktorunuz kanserin tipine veya hastalığın durumuna göre her iki ana radyasyon tedavisi türünü de önerebilir. Hangi tedavinin uygulanacağına dair karar şunlara bağlı olacaktır:

• Kanser türü
• Tümörün büyüklüğü
• Yakındaki doku türleri de dahil olmak üzere tümörün yeri
• Kişinin yaşı ve genel sağlığı

Nasıl hazırlanırsın?

Harici ışın radyasyon terapisine başlamadan önce sağlık ekibiniz, radyasyonun vücudunuzda ihtiyaç duyulan hassas noktaya ulaşmasını sağlamak için planlama süreci boyunca size rehberlik eder. Planlama tipik olarak şunları içerir:

Radyasyon simülasyonu: Simülasyon sırasında, radyasyon terapisi ekibiniz sizin için rahat bir pozisyon bulmak amacıyla sizinle birlikte çalışır. Tedavi sırasında uzanmanız zorunludur. Bu nedenle rahat bir pozisyon bulmak hayati önem taşır. Bunu yapmak için, radyasyon tedavisi sırasında kullanılanla özel bir masaya uzanırsınız. Minderler ve sınırlamalar sizi doğru şekilde konumlandırmak ve hareketsiz tutmanıza yardımcı olmak için kullanılır. Radyasyon terapisi ekibiniz vücudunuzun radyasyona maruz kalacağı alanı işaretler. Durumunuza bağlı olarak, bir işaretleyici ile geçici işaretleme yapabilir veya küçük geçici dövmeler kullanılabilir.

Tarama planlama: Radyasyon terapisi ekibiniz, vücudunuzun tedavi edilecek bölgesini belirlemek için bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları yaptırmanızı sağlayacaktır. Planlama sürecinden sonra, radyasyon tedavisi ekibiniz, kanser türünüze ve evrenize, genel sağlığınıza ve tedavinizin hedeflerine bağlı olarak ne tür bir radyasyon ve hangi dozlarda alacağınıza karar verir.

Tedavinizde kullanılan radyasyon ışınlarının hassas dozu ve odağı, kanser hücrelerinize radyasyonu en üst düzeye çıkarmak ve çevredeki sağlıklı dokuya verilen zararı en aza indirmek için dikkatle planlanmıştır.

Işın tedavisinden beklentiler nedir?

Dış ışın radyasyon tedavisi genellikle yüksek enerjili radyasyon ışınlarını vücudunuza yönlendiren bir makine olan doğrusal bir hızlandırıcı kullanılarak gerçekleştirilir.

Bir masanın üzerinde uzanırken, doğrusal hızlandırıcı, birkaç açıdan radyasyon sağlamak için etrafınızda hareket eder. Doğrusal hızlandırıcı, doktorunuzun tespit ettiği kesin radyasyon dozunu verecek şekilde özel durumunuza göre ayarlanabilir.

Genellikle belirli bir zaman dilimi içinde haftada beş gün ayaktan dış ışın radyasyonu alırsınız. Çoğu durumda, tedaviler genellikle sağlıklı hücrelerin radyasyon tedavisi seansları arasında iyileşmesini sağlamak için birkaç hafta boyunca yayılır.

Her tedavi seansının yaklaşık 10 ila 30 dakika sürmesi beklenmektedir. Bazı durumlarda, daha ileri kanserlerle ilişkili ağrıyı veya diğer semptomları hafifletmek için tek bir tedavi kullanılabilir.

Bir tedavi seansı esnasında, radyasyon simülasyon seansı için belirlenen pozisyonda uzanırsınız. Sizi yerinde tutmak için kalıplarla yerleştirilmiş sistemler kullanılır.

Doğrusal hızlandırıcı makine, hedefe farklı yönlerden ulaşmak için vücudunuzun etrafında dönebilir. Makine vızıltı sesi çıkarır.

Sadece birkaç dakika süren tedavi sırasında, durup normal nefes alırsınız. Akciğer veya meme kanseri olan bazı hastalar için, makine tedaviyi gerçekleştirirken nefesinizi tutmanız istenebilir.

Radyasyon terapisi ekibiniz, birbirinizle konuşabilmeniz için video ve ses bağlantılarının bulunduğu bir odada bulunur. Rahatsızlık duyuyorsanız konuşmalısınız, ancak radyasyon tedavisi seansınız sırasında herhangi bir acı hissetmeyeceksiniz.

Sonuç

Bir tümör için radyasyon alıyorsanız, kanserinizin radyasyon tedavisine nasıl yanıt verdiğini görmek amacıyla doktorunuz tedaviden sonra periyodik taramalar isteyebilir. Bazı durumlarda, kanseriniz tedaviye hemen yanıt verebilir. Diğer durumlarda, kanserin yanıt vermesi haftalar veya aylar alabilir. Bazı insanlara radyasyon tedavisi yardımcı olamayabiliyor.

Herhangi bir endişenizi doktorla tartışın ve mümkün olduğunca çok soru sorun. Tedaviden ne beklediğinizi bilmek tedaviye yardımcı olabilir. Sağlığınız için düzenli kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark