Diğer adları : TKS Hemogram formül lökositle birlikte TKS CBC
Resmi adı : Tam kan sayımı

Niçin Testi Yaptıracaksınız?
Genel sağlık durumunu belirlemek, anemi (kansızlık) gibi değişik hastalıkları taramak ve izlemek için bu test yapılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Bir rutin tıbbi testin bir bölümü olarak veya doktorunuz tarafından belirlendiği zaman bu test yapılır.

Gerekli Numune Nedir?
Bir kol veninden, bir el parmağı veya topuk (yenidoğanlar) delinerek alınan kan kullanılır.

Ne Zaman Testi Yaptıracaksınız?
Bir rutin tıbbi testin bir bölümü olarak veya doktorunuz tarafından belirlendiği zaman bu test yapılır.

Test için Hazırlık Gerekir mi?
Test için hazırlık yapmak gerekmez.

Ne test edilmektedir?
Tam kan testi (TKS) kan hücrelerinin otomatikleştirilmiş sayımını içerir. Standart bir tam kan sayımı aşağıdakileri içerir:

lökositlerin sayısı (WBC)
eritrositlerin sayısı (RBC)
hemoglobin (Hgb)
hematokrit (Hct)
ortalama kan hücresi hacmi (MCV)
kan hücresinde ortalama hemoglobin (MCH)
ortalama kan hücresi hemoglobin konsantrasyonu (MCHC)
trombosit sayımı ve hacmi
Tam kan sayımının sonuçları yalnızca hücre tiplerine değil, hücrelerin bazı fiziksel özelliklerine, büyüklüğü ve şekline ait bilgiler verebilir. İlaveten bir formül lökosit (farklı lökosit tiplerini tanımlar) istenebilir. Bu test ya aynı donanım kullanılarak veya manüel yolla gerçekleştirilebilir.

Bir veya birkaç hücre topluluğunda önemli anormallikler mikroskop altında kan yayma preparatını gözlemleyerek görsel yolla doğrulanmayı gerektirebilir. Bu testte bir damla kan cam lam üzerine konur, ince bir tabaka halinde sürülür, kurumaya bırakılır, daha sonra özel bir boyayla boyanır. Ardından bir Klinik Laboratuvar Uzmanı var olan eritrosit ve lökositlerin fiziksel özelliklerini değerlendirebilir. Herhangi bir ek bilgi kaydedilip doktora bildirilir.

Kan, plazma denilen bir sıvıda süspansiyon haline gelmiş hücrelerden ibarettir. Bu hücreler – eritrositler, lökositler ve trombositler- birincil olarak kemik iliğinde üretilir ve olgunlaşır. Normal koşullar altında gerektiğinde kan dolaşıma salınırlar.

Lökositler (WBC)
Vücut sağlıklı durumunu korumak, enfeksiyonlar ve diğer travma nedenleriyla savaşmak için vücutta beş farklı lökosit tipinden yararlanır. Bu hücreler nötrofiller, lenfositler, bazofiller, eozinofiller ve monositleri içerir. Kanda göreceli olarak sabit yüzdelere sahiptirler. Bu sayılar vücut içinde olup bitene göre geçici olarak artabilir veya azalabilir. Örneğin bir enfeksiyon, bakteriyel enfeksiyonu savaşıp atan nötrofillerin konsantrasyonunun artmasını uyarabilir. Alerjilerde, alerjik etkiyi minimal düzeye indiren belli bazı kimyasal maddeleri (antihistaminikler) serbestleştiren eozinofillerin sayısında artış olabilir. Lenfositler uyarılarak immünoglobulinler (antikorlar) üretilebilir. Lösemi gibi belli bazı hastalık durumlarında lenfositler uyarılarak antikorlar oluşturulur. Anormal ve olgunlaşmamış lökositler (blastlar) hızla çoğalarak lökosit sayısını artırırlar.

Eritrositler (RBC)
Eritrositler soluk kırmızı renkte ortasında delik yerine ince bir katmanın bulunduğu tavla pulu şeklinde hücrelerdir. İçlerinde vücut içinde oksijeni taşıyan hemoglobin bulunur. Tam kan sayımı yeterli sayıda eritrosit olup olmadığını ve normal görünüp görünmediklerini belirlemektedir. Normalde eritrositlerin hepsi aynı şekil ve büyüklükte olmalarına karşın,B12 vitamini ve folat yetersizliklerinde, demir eksikliğinde ve değişik hastalıklarda şekil ve büyüklükleri değişebilmektedir. Yeterli sayıda normal eritrosit yoksa hastada anemi(kansızlık) olduğundan söz edilir. Hastada bitkinlik ve halsizlik gibi bulgular saptanabilir. Dahaaz oranda, kanda çok fazla sayıda eritrosit mevcut olabilir (eritrositoz veya polisitemi). Uç olgularda bu durum atar ve toplardamarlar içinden kan akımını olumsuz etkileyebilir.

Trombositler
Trombositler kanın pıhtılaşmasında önemli bir rol oynayan özel hücre parçacıklarıdır. Hasta trombositlerin sayısı yeterli değilse aşırı kanama ve morarma riski altına girecektir. Tam kan sayımı mevcut trombositlerin sayı ve büyüklüklerini ölçer. Bazı koşullar ve hastalarda hematoloji cihazıyla doğru olarak ölçmenin zorlaşabildiği devasa büyüklükteki trombositler veya trombosit kümeleri mevcut olabilir. Bu durumda kan yayma preparatı hazırlamak gerekli olabilir.

Test için numune nasıl toplanır?
Bir kol damarından iğneyle, çocuklar ve erişkinlerde el parmağını veya bebeklerde topukları delerek alınan kan numunesinde tam kan sayımı yapılır.

Numunenin kalitesinden emin olmak için herhangi bir test hazırlığına gerek var mı?
Test için hazırlık yapmak gerekmemektedir.

Nasıl kullanılır?
Tam kan sayımı anemi (kansızlık), enfeksiyon ve birçok başka hastalığın olup olmadığını kontrol için yaygın bir tarama testi olarak kullanılmaktadır. Gerçekte kanın değişik bileşenlerini inceleyen bir test olup aşağıdakileri içermektedir:

Lökosit (WBC) sayımı birim kan hacminde mevcut o anki lökosit sayımını gösterir. Lökositlerdeki artışlar ve azalmalar önemli olabilir
Formül lökosit mevcut lökositlerin tiplerini inceler. Her biri bizi enfeksiyondan korumada kendi işlevini yerine getiren beş farklı tipte lökosit bulunmaktadır. Formül lökosit kişinin lökositlerini tiplerine göre sınıflandırmaktadır: nötrofiller (parçalı lökositler, PMN’ler, granülositler olarak da bilinen), lenfositler, monositler, eozinofiller ve bazofiller
Eritrosit sayımı (RBC) birim kan hacminde mevcut o anki eritrosit sayımını gösterir. Eritrositlerdeki artışlar ve azalmalar anormal durumlara işaret edebilmektedir.
Hemoglobin kandaki oksijen taşıyan protein miktarını ölçer.
Hematokrit belli bir tam kan hacmindeki eritrositlerin yüzdesini ölçer.
Trombosit sayımı belli bir kan hacmindeki trombositlerin sayısıdır.Hem artışlar hem de azalmalar aşırı kanama veya pıhtılaşma gibi anormal rahatsızlıklara işaret edebilir. Ortalama trombosit hacmi (MPV) trombositlerinizin ortalama büyüklüklerini ölçen makineyle hesaplanan bir sayıdır. Yeni trombositler daha büyüktür. Yeni trombositler üretildikçe MPV’de artar. MPV doktorunuza kemik iliğinizdeki trombosit üretimi hakkında bilgi verir.
Ortalama eritrosit hacmi (MCV) eritrositlerinizin ortalama büyüklüklerinin bir ölçümüdür. Eritrositleriniz vitamin B12eksikliğinin neden olduğu anemideki gibi normalden daha büyükse (makrositik) MCV yükselmiştir. Demir eksikliği anemisi ve talasemilerde görüldüğü gibi MCV azalmışsa eritrositleriniz normalden daha küçüktür.
Ortalama eritrosit hemoglobini (MCH) bir eritrosit hücresi içinde oksijen taşıyıcı hemoglobinin ortalama miktarının hesaplanmasıyla belirlenmektedir. Makrositik eritrositler büyük hacimli olduklarından daha yüksek MCH’ye sahip olma eğilimindedirler. Mikrositik eritrositler daha düşük değere sahip olacaktır.
Ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu (MCHC) bir eritrosit içindeki ortalama hemoglobin konsantrasyonunun hesaplanması yoluyla belirlenir. Demir eksikliği anemisi ve talasemide olduğu gibi hemoglobinin eritrositler içinde anormal derecede seyreltildiği hastalıklarda azalmış MCHC değerler (hipokromi) görülür. Hemoglobinin eritrositler içinde anormal derecede yoğunlaştığı örneğin yanık hastalarında, göreceli olarak nadir bir konjenital hastalık olan kalıtsal sferositozda MCHC değerlerinin artmış (hiperkromi) olduğu görülür.
Eritrosit dağılım genişliği (RDW) eritrositlerinizin büyüklüklerindeki değişkenliğin hesaplanması yoluyla belirlenir. Bazı anemilerde örneğin pernisiyöz anemide eritrositlerin boyutlarındaki değişkenlik (anizositoz) ( şekillerindeki değişkenlikle birlikte -poikilositoz) RDW’de artışa neden olabilir.

Ne zaman istenir?
Tam kan sayımı çok sık kullanılan bir testtir. Birçok hasta genel sağlık durumlarını belirlemeye yardımcı olmak için başlangıçta tam kan sayımı testinden geçecektir. Sağlıklı ve hücre sayımları normal sınırlar içindeyse sağlık durumları değişmedikçe veya doktorları gerekli olduğunu düşünene kadar başka bir tam kan sayımına gerek duyulmayabilir.

Hastada bitkinlik veya halsizlik gibi bulgular, enfeksiyon, iltihap, morarma veya kanama mevcutsa nedenin tanınmasına yardımcı olmak için doktor, tam kan sayımı isteyebilir. Lökositlerde önemli artışlar enfeksiyonun varlığını doğrulayabildiği gibi nedenini tanımlamak için ileri testlerin gerekliliğini düşündürür. Eritrosit sayılarında azalma (anemi) nedeninin azalan üretim, artan kayıplar veya eritrositlerin yıkımına bağlı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmak için eritrositler büyüklük ve şekillerindeki değişiklikleriyle ayrıntılı değerlendirilebilir. Düşük veya son derece yüksek trombosit sayısı aşırı kanama veya pıhtılaşmanın nedenin doğrulayabildiği gibi lösemi gibi kemik iliği hastalıklarıyla ilişkilendirilebilir.

Birçok rahatsızlık hücre sayımlarında azalmalar veya artışlara yol açacaktır. Bu rahatsızlıklardan bir bölümü tedaviyi gerektirebilir, diğerleri ise kendi kendine geçecektir. Kanser benzeri bazı hastalıklar (ve kemoterapi tedavisi) bir hücre tipini diğerlerinin aleyhine artırarak veya total hücre üretimini azaltarak kemik iliğinin hücre üretimini olumsuz etkileyebilimektedir. Bazı ilaçlar lökosit sayılarını azaltırken bazı vitamin ve mineral eksiklikleri anemiye neden olabilmektedir. Bu hastalıkları ve ilaç tedavilerini izlemek için doktor düzenli aralıklarla tam kan sayımı isteyebilir

Test sonucu ne anlama gelir?
Aşağıdaki tablo tam kan sayımı bileşenlerindeki artışlar veya azalmaların ne anlama gelebildiğini açıklamaktadır:

Tam kan sayımının bileşenleri
TEST

ADI

ARTMA/AZALMA

WBC

Lökosit

Enfeksiyonlar, iltihaplanmalar, kanser, lösemide artmakta, bazı ilaçlarla (metotreksat gibi), bazı otoimmün rahatsızlıklar, bazı şiddetli enfeksiyonlar, kemik iliği yetmezliği ve doğumsal kemik iliği aplazisinde (kemik iliği normal yolla gelişemez) azalmaktadır

% Nötro

Nötrofil/Bant/Seg/Gran

Vücut içinde olup bitene göre günden güne biraz değişen dinamik hücre topluluklarıdır. Farklı geçici/ /akut ve/veya kronik rahatsızlıklarda özel türlerde önemli artışlar oluşmaktadır. Örneğin, lenfositik lösemide lenfositlerin sayısında artış görülmektedir. Daha fazla bilgi için bkz. Kan yayma preparatı ve lökositler.

Lenfo

Lenfosit

% Mono

Monosit

% Eos

Eozinofil

% Bazo

Bazofil

Neutrophil

Neutrophil/Ban/Seg/Gran

Lymphs

Lenfosit

Mono

Monosit

Eos

Eozinofil

Baso

Basofil

RBC

Eritrosit

Anemide azalır Çok fazla üretildiğinde, diyare, susuz kalma, yanıklar gibi su kayıplarında artar.

Hgb

Hemoglobin

Eritrosit testleri sonuçlarını yansıtır

Hct

Hematokrit

Eritrosit testleri sonuçlarını yansıtır

MCV

Ortalama Eritrosit Hacmi

B12 ve Folate eksikliğinde artarken, demir eksikliği ve talassemide azalır.

MCH

Ortalama Eritrosit Hemoglobini

MCV sonuçlarını yansıtır.

MCHC

Ortalama Eritrosit Hemoglobin Konsantrasyonu

MCV azaldığında azalabilir. Artışlar bir eritrosit içini dolduracak hemoglobin miktarıyla sınırlıdır.

RDW

Eritrosit Dağılım Genişliği

Artmış RDW karma eritrosit topluluğuna işaret etmektedir. Olgunlaşmamış eritrositler daha büyük olma eğilimindedir.

Trombosit

Trombosit

Trombosit üretimini olumsuz etkileyen rahatsızlıklarla azalır veya artar. Kanamada olduğu gibi çok sayıda trombosit kullanıldığında, bazı kalıtsal bozukluklarda(Wiskott-Aldrich, Bernard-Soulier gibi), sistemik lupus eritematozusda, perniziyöz anemide, hipersplenizmde (dalak dolaşımdan çok fazla trombosit çeker), lösemide ve kemoterapide azalmaktadır.

MPV

Ortalama Trombosit Hacmi

Trombosit üretimiyle birlikte değişmektedir. Genç trombositler eskilerinden daha büyüktür..

Bilmem gereken başka bir şey var mı?
Test öncesi herhangi kısıtlama gerekli olmamasına rağmen kan numuneniz alınmadan önce en iyisi yağlı besinlerden kaçının.

Bebekler ve çocuklarda normal eritrosit sayıları erişkinlerden farklı olabildiğinden verileri yorumlarken bu husus göz önüne alınmalıdır.

Hasta tam kan sayımı hakkında ne yapabilir?
Sağlıklarına çok özen gösteren kişiler sıklıkla WBC(lökosit), RBC(eritrosit) ve trombosit sayılarını değiştirmek için ne yapabileceklerini bilmek istemektedir.”İyi” ve “kötü” kolesterolün aksine hücre sayıları hastada altta yatan bir eksiklik yoksa (B12 vitamini veya folat eksikliği) veya demir eksikliği gibi) genellikle yaşam tarzı değişikliklerinden etkilenmemektedir. Hastanın doğrudan lökositlerinin sayısını artırabilmesinin veya eritrositlerinin şeklini değiştirebilmesinin herhangi bir yöntemi mevcut değildir. Altta yatan rahatsızlıklar veya hastalıkların ele alınması ve sağlıklı bir yaşam tarzı vücudunuzun hücre üretiminin optimal hale gelmesine yardımcı olacak, gerisini vücudunuz halledecektir.

---

Kaynakça : labtestsonline