Sindirim sistemi hastalıklarından biri olan dizanteri, tarih boyunca en bulaşıcı hastalıklardan biridir. Özellikle çocuk ve bebeklerde son derece tehlikeli boyutlara ulaşabilir. Genel olarak kirli su ve gıda tüketimi ile ortaya çıkan dizanteri; ateş, kramp şeklinde karın ağrısı, ağrılı, sulu ve kanlı dışkılama şeklinde görülebilir. Uygun antibiyotik tedavisi ve sıvı desteği ile oldukça etkili sonuçlar alınabilir ancak kişiden kişiye kolayca bulaşabildiği unutulmamalıdır.

Dizanteri nedir?

Halk arasında kanlı ishal olarak bilinen dizanteri, bakteri, amip ve virüslerin neden olabildiği bir bağırsak enfeksiyonudur. Kişiden kişiye kolayca bulaşabilen bu hastalığın temel sebebi hijyen eksikliğidir. Su ve gıdaların dışkı ile kirlenmesi sonucu ortaya çıkar. Dizanteri bulaştığında belirtileri zayıf olarak seyreder ancak sonradan şiddetlenir. Ateş ve ishalle birlikte görülen ve son derece bulaşıcı olan bu hastalık vücuttaki su oranını ciddi olarak azaltır. Hastalığa sebep olan bakteri, virüs ya da amipler bağırsaklardan kan dolaşımına geçerek bazı iç organlara yayılabilir. Bu durumda hastalık, hastanın hayatını tehlikeye sokacak boyuta ulaşır. Sıklıkla basilli ve amipli dizanteri çeşitleri görülür. Aralarındaki temel farkı hastanın ateşli olup olmadığı belirlese de klinik olarak birbirine oldukça benzerlik gösterir.

Dizanteri belirtileri

Yaz aylarında artış gösteren dizanteri vakaları her yaş ve cinsiyetten kişide görülebilir. Sıklıkla 1 ila 5 yaş arası çocuklarda görülür ve bazı durumlarda kişinin 24 saat içinde 100’ü aşkın dışkılamasına sebep olur. Dizanteri çoğunlukla şiddetli, kanlı ve mukuslu ishalin eşlik ettiği; mide bulantısı, ani kusma ve ani mide krampları ile karakterizedir. Titreme, halsizlik, baş ağrısı, gaz hissi, 38°C ve üzerinde seyreden ateş gibi semptomları da bulunur. Basilli dizanteride enfeksiyon bir hafta içinde belirtilerini gösterirken amipli dizanteri hastaya bulaştıktan 10 gün sonra belirtilerini gösterir.  Amipli dizanteride ise bağırsak hareketleri sancılıdır.

Dizanteri tedavisi

Dizanteri tedavisi amipli ve basilli dizanteride farklılık gösterir. Hastalığı tedavisindeki temel prensip ishal ile kaybedilen sıvının yerine konmasıdır. Hastalığın ağırlığına göre hekiminizin uygun gördüğü antibiyotik kullanımı ile iyileştirilir. Amipli dizanteri hastalığına neden olan paraziti yok etmeye yönelik uygun türde antibiyotik uygulanır. Yine aynı prensiple basilli dizanteri için de etken olan bakteriye yönelik antibiyotik hekim tarafınca seçilir ve uygulanır. Hastanın bulantı ve kusmasını önleyici ilaç tedavisi uygun görüldüğü takdirde hastaya uygulanır. İshal ve kusmanın şiddetine göre hekimin uygun gördüğü şekilde serum takviyesi yapılır. Bu süre zarfında hasta ve bakım sağlayan personelin hijyen kurallarına özellikle dikkat etmesi sağlanır. Hastalığın son derece bulaşıcı olduğu bilgisi paylaşılır.

Dizanteri nasıl bulaşır?

Enfekte olmuş kişinin dışkı ve idrarının bulaştığı yiyecek ve içeceklerle bulaşan dizanteri kişinin bağırsak mukozasına yerleşir ve çoğalır. Bu bölgede iltihap, ödem ve ülserasyona sebep olur. Özellikle kanalizasyon atıklarının temiz su kaynaklarına karışmasıyla ortaya çıkar. Yıkanmamış ya da kirli su ile yıkanmış sebze ve meyvelerden, karasineklerin konduğu ve farelerin temas ettiği gıdalardan da hastalık bulaşabilir. Hijyenik koşulların sağlanmadığı, güvenli içme suyunun bulunmadığı bölgelerde hızla yayılır. Kişisel hijyenin sağlanmadığı ve özellikle tuvalet kullanımından sonra ellerin yıkanmadığı durumlarda dizanteri bulaşabilir. Kirli ellerle temas edilen ve toplu kullanıma müsait asansör düğmeleri, kapı kolları gibi nesnelerle temas sonucu kişiden kişiye geçerek de yayılabilir. Ayrıca anneden doğum esnasında bebeğe de geçişi mümkündür. Enfekte olmuş kişilerle sağlanan fiziksel temas ya da kişisel eşyalarının kullanımı da dizanterinin bulaşmasına sebep olur. El yıkama alışkanlığının bulunmadığı yerlerde büyük salgınlar hâline görülebilir. Bu yüzden el hijyeninin sağlanması hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcıdır.

Amipli dizanteri nedir?

Kalın bağırsağın paraziter bir hastalığı olan amipli dizanteri, kirli su ve besinler yoluyla oral yoldan bulaşan dizanteri şeklidir. Hastalığa sebep, tek hücreli bir amip olduğu için amipli dizanteri olarak tanımlanmış olan hastalığa sebep olan parazit bağırsakta çoğalır ve dışkı yoluyla etrafa yayılır. Amip kistleri dış ortamda da nesnelerin üzerinde uzun süre canlı kalabildiği için sıklıkla salgın şeklinde görülür. Ağız yoluyla bulaşan amip kistleri sonucunda hastalarda sulu, kanlı ve mukusu dışkılama görülür. Karın ağrısı, bulantı, halsizlik ve ateş ile seyreder. Tedavi edilmemesi durumunda bağırsaktan kana karışabilen amipler akciğer, karaciğer ve beyin gibi hayati fonksiyona sahip iç organlarda apse oluşumuna yol açarak ciddi bir risk oluşturur. Amipli dizanteriden korunmak için bir takım kişisel önlemler alınabilir.

• Eller sık sık sabunla yıkanmalı
• Bilinmeyen su kaynaklarından su tüketilmemeli
• Gerekli durumlarda su kaynatılarak tüketilmeli
• Pişmemiş sebze tüketilmemeli
• Meyve ve sebzeler sirkeli suda bekletilmeli

Basilli dizanteri nedir?

Basilli dizanteride hastalığın sebebi bakterilerdir. Kirli su ve gıda tüketilmesi, kirli ellerle dokunulmuş yüzeylere temas ile bulaşır. Oral yolla vücuda giren bakteriler kalın bağırsağa yerleşerek hızla çoğalır ve belirtilerini sık tuvalete çıkma ihtiyacı, ağrılı, mukuslu ve kanlı ishal, ağrılı ıkınma, karın ağrısı ve ateş olarak gösterir. Dilde şişme ve pas tadı olabilir. El hijyeninin son derece önemli olduğu bu hastalıkta, hastalar iyileşme sürecindeyken taşıyıcı durumundadır. Hastanın idrar ve dışkısının temas ettiği her şey dezenfekte edilmelidir. Bir hayli su kaybeden hastanın tedavisinde ilk hedef kaybedilen suyun tekrar alınmasıdır. Basilli dizanteri tedavisinde antibiyotik kullanımı hekim kontrolünde olmalı ve ishal kesici ilaçlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Basilli Dizanteri de son derece bulaşıcı olduğundan kişisel önlemlerin alınarak hijyen koşularının artırılması önemlidir. Tedavi edilmemesi durumunda kronikleşen hastalıktan korunma yöntemleri şöyledir:

• El temizliğine dikkat edilmeli
• Gıda ve içme suyunun temiz olduğundan emin olunmalı
• Çiğ besinlerden uzak durulmalı
• Dizanteri hastalarının kişisel eşyaları kullanılmamalı
• Tuvalet kullanımı sonrasında eller sabun ile yıkanmalı

Dizanteri hastalığında ne yemeli?

Dizanteri hastalığı esnasında öncelikle kaybedilen suyun geri alınması için bolca su ve sıvı tüketilmelidir. Sindirimi kolay olan yoğurt, patates püresi, pirinç lapası, muz, elma, taze meyve suyu ve kafeinsiz içecekler doktor kontrolünde tüketilebilir. Pirinç ve diğer tahılların tüketimi dışkı miktarını ve ishal süresini azalttığından tüketimi önerilir. Yüksek kalorili ve sindirim sistemini yormayan gıdalar önerilir. Ancak bağırsak hareketlerini artıran yoğun lifli gıdalar ve süt, yağlı ve baharatlı yiyecekler, işlem görmüş, katkılı besinler, çiğ sebze, kahve ve diğer kafeinli içeceklerin kesinlikle tüketilmemesi gerekir.

Dizanteri tekrarlar mı?

Dizanteri, ilaç tedavisi ile tamamen iyileşebilen bir hastalıktır. Ancak gerekli hijyen koşullarının sağlanmadığı durumlarda tekrar ortaya çıkabilir. Bu yüzden enfekte olmuş ve tedavisi süren kişiler ile direkt temastan kaçınılmalıdır. Hasta kişilerin gıda maddeleri ile teması engellenmeli, kullandıkları kişisel eşya ve tuvaletler dezenfekte edilmelidir.

Dizanteri aşısı

Dizanteri aşısı yoktur. Bu yüzden korunmak için kişisel hijyene dikkat edilmelidir. El yıkama alışkanlığının kazandırılması için küçük yaşta çocukların eğitilmesi önemlidir. Çiğ sebze ve meyvelerin iyice yıkanmadan tüketilmemesi gerekir. Besin maddeleri fare ve karasineklerden korunmalıdır. Kanalizasyon suyunun içme suyuna karışmaması için gerekli önlemler alınmalı ve içme suları uygun şekilde klorlanmalıdır. Gerekli koşulların sağlanmadığı düşünülüyorsa içme suyu kaynatılarak tüketilmesi gerekir. Kirli su ve havuzlarda yüzülmemelidir. Hastalık kolayca bulaştığından hastalığa yakalanan kişinin de toplum sağlığını göz önünde bulundurarak hijyen koşullarını artırması, ellerini sık sık sabunlaması önemlidir. Gerekli sağlık taramalarınızı düzenli olarak yaptırmayı ihmal etmeyin.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark