Ayak burkulması, bacak kemiklerini ayağa bağlayan ve ligament adı verilen sert doku bantlarının yaralanmasıdır. Burkulmaya bağlı yaralanma tipik olarak ayak bileğini anormal bir şekilde çevirme veya zorlama sonucunda meydana gelir. Ligamentler eklemlerin stabilize edilmesine yardımcı olarak aşırı hareketi önler. Burkulan ayak bileği, bağlar normal hareket aralıklarının ötesine zorlandığında meydana gelir. Zorlama sonucunda ayak bileği eklemini bir arada tutan bağlarda esneme veya yırtılma görülebilir. En sık olarak ayak bileğinin dış tarafında yer alan ligamentlerde hasar meydana gelir. Sıklıkla ağrı, hassasiyet, morluk, şişlik gibi belirtiler görülür. Ayak burkulması tedavisinde kullanılan yöntemler, yaralanmanın şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterir.

Ayak burkulması nedir?

Ayağı alt bacakla birleştiren ayak bileği eklemindeki bağların veya eklem çevresindeki yumuşak dokuların ani ve ters bir hareket sonucunda gerilmesi ve bazen yırtılması ile oluşan yaralanmalara ayak burkulması adı verilir.

Burkulan eklemde şiddetli bir ağrı görülür. Burkulmadan sonraki birkaç saat içinde ise eklem çevresinde şişlik, kızarıklık, ısı artışı ve hareket kısıtlılığı oluşur.

Ayak burkulması neden olur?

Ayak burkulması, ters bir hareketin sonucu olarak ayak bileği normal pozisyonundan çıkmaya zorlandığında ortaya çıkar. Bu zorlama, ayak bileğindeki bağlardan bir veya daha fazlasının gerilmesine, kısmen veya tamamen yırtılmasına neden olabilir. Bilek burkulmasının nedenleri arasında şunlar sayılabilir:

• Ayak bileğinde bükülmeye neden olan düşmeler
• Zıpladıktan veya kendi etrafında döndükten sonra ayak üzerine anormal şekilde yüklenmek
• Düz olmayan bir yüzeyde yürümek veya egzersiz yapmak
• Bir spor aktivitesi sırasında başka bir kişinin ayağınıza basması

Ayak burkulması için risk faktörleri nelerdir?

Bazı durumlar ve davranışlar eklemlerde zorlama ve yaralanmalara zemin hazırlayabilir. Ayak bileğinde burkulma riskini artıran faktörler şunlardır:

• Bazı spor dalları: Ayak bileği burkulmaları, özellikle basketbol, ​​tenis, futbol, koşu, atlama gibi ayağın aktif olarak kullanılmasını gerektiren sporlarda yaygın olarak görülen bir yaralanma türüdür.
• Pürüzlü yüzeyler: Düz olmayan yüzeylerde veya kötü tarla koşullarında yürümek veya koşmak ayak bileği burkulması riskini artırabilir.
• Önceki ayak bileği yaralanmaları: Ayak burkulması veya başka bir tür bilek yaralanmasından sonra bilekte tekrar burkulma olasılığı daha fazladır.
• Zayıf ayak bileği: Ayak bileklerindeki kuvvetsizlik veya esneklik spor yaparken burkulma riskini artırabilir.
• Uygun olmayan ayakkabılar: Düzgün şekilde sığmayan veya bir faaliyet için uygun olmayan ayakkabıların yanı sıra genel olarak yüksek topuklu ayakkabılar ayak bileklerini burkulma gibi yaralanmalara karşı daha savunmasız hale getirir.

Ayak burkulması belirtileri nelerdir?

Ayak bileği burkulmasının belirti ve bulguları yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterir. Ayak burkulması belirtileri arasında şunlar sayılabilir;

• Özellikle etkilenen ayak üzerinde dururken ağrı
• Ayak bileğinde hassasiyet
• Şişme
• Morarma
• Hareketlerde sınırlılık
• Ayak bileğinde gevşeklik
• Sertlik
• Ciltte renk değişikliği
• Yaralanma anında patlama hissi veya sesi

Ayak bileğinde ağrı ve şişlik varsa ve burkulmadan şüphelenildiğinde bir sağlık kuruluşuna başvurmakta fayda var. Belirtiler şiddetli ise ayak bileğinde veya alt bacakta bulunan bir ligamentte ciddi hasar ya da kemiklerde kırık ya da çatlak varlığı söz konusu olabilir.

Ayak burkulması nasıl teşhis edilir?

Ayak bileği burkulması sıklıkla hastanın şikâyetleri ve fizik muayene bulguları doğrultusunda teşhis edilir. Muayene sırasında ayak, ayak bileğini ve alt bacak ayrıntılı olarak incelenir. Doktor, hassasiyet noktalarını ve hareket aralığını kontrol eder. Bilekte hangi pozisyonlarda rahatsızlık veya acı hissedildiğini anlamak için ayağı hareket ettirir. Yaralanma şiddetli ise, bölgedeki kemiklerde kırık ya da çatlak olasılığını ekarte etmek veya bağ hasarının derecesini daha ayrıntılı olarak değerlendirmek için aşağıdaki görüntüleme yöntemlerini önerebilir:

• Ayak bileği grafisi: Ayak bileğinin röntgeni çekilerek bölgede bulunan kemiklerde kırık olup olmadığı araştırılır. Bu amaçla hasta az miktar radyasyona maruz kalınır.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG, ligamentler dahil ayak bileğinin yumuşak iç yapılarının ayrıntılı kesitsel ve 3 boyutlu görüntülerini elde etmek için radyo dalgaları ve güçlü bir manyetik alan kullanır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT taramaları ile eklemi oluşturan kemikler hakkında daha ayrıntılı bilgi elde edilebilir. BT taramaları, X-ışınlarını kullanılarak birçok farklı açıdan görüntü alınmasını sağlar. Kesitsel veya 3 boyutlu görüntüler oluşturmak için bunları birleştirir.
• Ultrason: Ultrason, gerçek zamanlı görüntüler elde etmek için ses dalgaları kullanır. Ayağın farklı pozisyonlarında ligament veya tendonların durumunu değerlendirmeye yardımcı olur.

Ayak burkulmasına ne iyi gelir?

Ayak burkulması tedavisi yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak planlanır. Tedavide hedef ağrı ve şişliği azaltmak, yaralanan bağın iyileşmesini teşvik etmek ve ayak bileğinin fonksiyonunu geri kazanmaktır. Ciddi yaralanmalar için ortopedi veya fiziksel tıp ve rehabilitasyon alanında uzmanlaşmış bir doktora başvurarak tedavi almak gerekir. Ayak bileği burkulması tedavi yaklaşımları şunları içerir:

• İstirahat: Hasta; bilekte acı, şişme veya rahatsızlığa neden olan faaliyetlerden kaçınmalıdır.
• Buz: Burkulmadan hemen sonra 15 ila 20 dakika boyunca buz torbası ile soğuk tatbiki iltihabı azaltarak iyileşmeyi hızlandırır. Daha sonra uyanıkken her iki veya üç saatte bir buz uygulaması tekrarlanabilir. Fakat damar tıkanıklığı, şeker hastalığı ya da bacaklarında his kaybı olanlar buz uygulamadan önce mutlaka doktora danışmalıdır.
• Bandaj kullanımı: Şişliğin inmesine yardımcı olmak için, ayak bileğini elastik bir bandajla sabitleme yararlı olabilir. Bandaj dolaşımı engellememesi için çok sıkı şekilde sarılmamalıdır.
• Elevasyon: Bilhassa geceleri yaralanan bileği kalbin seviyesinin üzerine tutmak şişliğin azalmasını hızlandırabilir. Yer çekimi, fazla sıvının atılmasına, dolayısıyla şişliğin azaltılmasına yardımcı olur.
• ​​​​​​İlaçlar: Çoğu durumda ibuprofen, naproksen sodyum veya asetaminofen gibi ağrı kesici ilaçlar ağrının kontrol altına alınması için yeterlidir.
• Koltuk değneği: Ayak burkulması nedeniyle yürümek ağrılı olabileceğinden, ağrı azalıncaya kadar koltuk değneği kullanımı gerekebilir.
• Alçı: Ağır burkulma durumunda, ligament ya da tendonun iyileşmesi için ayak bileğini hareketsiz kılmak için bileğin alçıya alınması gerekebilir.
• Egzersiz: Şişlik ve ağrı ayak bileğini hareket ettirebilecek kadar azaldığında ayak bileğinizin hareket alanını, gücünü, esnekliğini ve stabilitesini düzeltmek için doktorunuz bir dizi egzersiz yapmanızı önerir. Bilek eklemini desteklemek ve tekrarlayan burkulmaların önlenmesine yardımcı olmak için çeşitli egzersizler yapmanız istenir. Tek ayak üstünde durmak gibi denge egzersizleri ayak bileği kaslarının birlikte çalışmasını sağlamak için özellikle önemlidir.
• Cerrahi tedavi: Bağlardaki yaralanmanın iyileşmediği ve eklemin diğer tedavilerle stabilize edilemediği nadir durumlarda cerrahi tedavi gerekli olabilir.

Ayak burkulması komplikasyonları nelerdir?

Burkulmanın uygun şekilde tedavi edilmemesi, tekrar tekrar burkulma görülmesi ya da burkulmadan hemen sonra spor faaliyetlerine katılınması gibi çeşitli komplikasyonlara zemin hazırlayabilir. Ayak bileği burkulmasında görülebilen komplikasyonlardan bazıları;

• Kronik ayak bileği ağrısı
• Kronik ayak bileği eklem instabilitesi
• Ayak bileği ekleminde artrit

Ayak burkulmasından korunma yolları nelerdir?

Aşağıdaki ipuçları ayak bileği burkulması veya yinelenen burkulma riskini azaltmada yardımcı olabilir:

• Egzersiz veya spor yapmadan önce ısınma hareketleri yapmak
• Engebeli bir yüzeyde yürürken, koşarken, çalışırken dikkatli olmak
• Daha önce yaralanmış ayak bileğine üzerinde destekleme amaçlı bandaj kullanmak
• Aktiviteye uygun ayakkabılar giymek
• Topuklu ayakkabı giymekten mümkün olduğu kadar uzak durmak
• Kas gücü ve esnekliği korumak için düzenli egzersiz yapmak
• Denge alıştırmaları yapmak

Kaynak Bilgisi : MedicalPark