Tonsillit veya tonsilit, bademciklerden birinin ya da her ikisinin birlikte iltihaplanması durumudur. ‌‌Tonsilit, sıklıkla virüslerden kaynaklanan bir enfeksiyondur fakat bakteriler de bademciklerde iltihaba neden olabilir. Hastalık çin uygun tedavi, nedene bağlı olduğundan, hızlı ve doğru tanı koymak önemlidir. ‌Tonsilitin sık görülen belirtileri arasında bademciklerde şişlik, boğaz ağrısı, yutma zorluğu, yüksek ateş ve boyunda bölgesi lenf bezlerde hassasiyet sayılabilir.

‌Tonsilit nedir?

‌‌Tonsillit, kısaca bademciklerin iltihaplanması şeklinde tanımlanabilir. Her yıl milyonlarca kişiyi etkileyen yaygın bir çocukluk hastalığıdır; fakat gençlerde ve yetişkinlerde de rastlanır. Bademcikler, boğazın arkasında bulunan ve bağışıklık sisteminin bir parçası olan, lenf dokusu koleksiyonlarıdır. Boğazın girişinde ve her iki tarafında konumlanmaları sebebiyle, vücudun dış patojenlere karşı ilk savunma hattı olma özelliği taşır. ‌‌Tonsilit, rahatsız edici ve nahoş bir durum olmasına rağmen, durum nadiren ciddi bir sağlık sorununa işaret eder. Bademcik iltihabı tanısı, boğazın doktor tarafından muayene edilmesi yoluyla kolaylıkla konulabilir. Hastaların büyük çoğunluğu, ilaç tedavisi verilmiş olsun veya olmasın birkaç gün içinde iyileşir. Hastalığa bağlı çoğu semptom yedi ile 10 gün içinde düzelir.

‌Tonsilit tipleri nelerdir?

Semptomlara ve iyileşme sürelerine göre tanımlanan farklı ‌tonsillit tipleri vardır. Tipin teşhis edilmesi, hastalığın nasıl tedavi edileceğine karar verilmesinde yardımcı olur. ‌Tonsillit tipleri şu şekilde sıralanabilir:

• Akut ‌‌Tonsillit: Akut ‌tonsillitte belirtiler yaklaşık olarak 3 ila 4 gün sürer. Ancak bu süre 2 haftaya kadar uzayabilir.
• Rekürren ‌‌Tonsillit: Bir kişinin yılda birçok kez akut bademcik iltihabı geçirmesi durumudur.
• Kronik ‌‌Tonsillit: Akut ‌tonsillitten daha uzun sürer. Kronik boğaz ağrısı, ağız kokusu ve boyunda hassas lenf düğümleri ile karakterizedir.

‌Tonsilit neden olur?

Kişide hastalıklara karşı ilk savunma hattı olan bademcikler, vücudun enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olmak için beyaz kan hücreleri üretir. Bademcikler, ağız yoluyla alınan bakteri ve virüslerle savaşır. Bununla birlikte, bu istilacıların neden olduğu enfeksiyonlara karşı da hassas bir yapıya sahiptir. ‌‌Tonsillite, soğuk algınlığında olduğu gibi bir virüs veya ‌strep boğazındaki gibi bakteriyel bir enfeksiyon neden olabilir. Bademcik enfeksiyonlarının en yaygın nedeni virüslerdir. Vakaların yaklaşık olarak %15 ila ‌30’unda ise durum bakteri kaynaklıdır. Bu olgularda, etken mikroorganizma çoğu zaman streptokok isimli bakterileridir.

Çocukların okuldaki diğer kişilerle yakın temas içinde olması onların çeşitli virüs ve bakterilere maruz kalma sıklığını artırır. Bu da onları bademcik iltihabına neden olan mikroplara karşı özellikle savunmasız hale getirir. Enfeksiyon kişiden kişiye sıklıkla hapşırma, öksürme gibi solunum yolu sıvılarının etrafa yayılması yoluyla bulaşır. Bademcik enfeksiyonunun başkalarına bulaşmasını önlemek için hasta:

• Belirtiler kaybolana kadar okula ya da işe gitmek yerine evde dinlenmeli.
• Öksürürken veya hapşırırken mendil kullanmalı.
• Öksürdükten ya da hapşırdıktan sonra eller sabunla yıkanmalıdır.

‌Tonsilit belirtileri nelerdir?

‌‌Tonsillit, en sık olarak okul öncesi çağ ile orta ergenlik dönemi yaşları arasındaki çocukları etkiler. Rahatsızlığa bağlı belirtiler arasında şunlar sayılabilir:

• Kırmızı ve şişmiş bademcikler
• Bademcikler üzerinde beyaz veya sarı içi iltihap dolu zar ya da lekeler
• Boğaz ağrısı
• Boğazda kaşıntı
• Yutma güçlüğü
• Yutma sırasında ağrı
• Yüksek ateş
• Titreme
• Öksürük
• Boyun ya da çene altında büyütülmüş, ele gelen, ağrılı ve hassas lenf bezleri
• Boyun ya da kulak ağrısı
• Ses kısıklığı
• Sesin tınısında değişiklik
• Kötü nefes ve ağız kokusu
• Ağzı açmakta güçlük
• Geniz akıntısı
• Karın ağrısı ve kusma 
• Boyun Tutulması
• Baş ağrısı

Bazı durumlarda, tıp literatüründe ‌tonsillolit olarak bilinen bademcik taşlar, bademcik iltihabına eşlik edebilir. Bademcik taşı, bademciklerde bulunan yarıklarda sertleşmiş besin kalıntısı birikimleridir. Bunlar genellikle küçüktür, ancak nadir durumlarda üç santimetre civarı boyutlara ulaşabilir. Bademcik taşları rahatsız edicidir ve bazen çıkarılması zor olabilir. Bunlar nefeste hoş olmayan bir kokuya neden olsa da genellikle zararlı değildir.

Henüz konuşamayan ya da ne hissettiğini tarif edemeyen küçük çocuklarda ‌tonsillite bağlı şu bulgular fark edilebilir:

• Zor veya ağrılı yutkunma nedeniyle ağızdan salya akması
• İştahsızlık veya boğazdaki ağrı nedeniyle yemek yemeyi reddetme
• Huzursuzluk

Özellikle küçük çocuklarda aşağıdaki durumlar varsa, en kısa zaman içinde bir doktora görünmekte fayda vardır:

• 24 – 48 saat içinde geçmeyen boğaz ağrısı
• Yutkunma sırasında ağrı veya yutma güçlüğü
• Aşırı halsizlik, yorgunluk veya huzursuzluk
• 39,5 derece ve üzerinde ateş
• Boyun tutulması
• Kaslarda güçsüzlük
• Boğazda beyaz lekeler

Nadir olmasına rağmen, bademcik iltihabı bazen boğazda nefes almayı zorlaştıracak kadar şişmeye neden olabilir. Nefes darlığı acil müdahale ve derhal tıbbi yardım gerektirir. Yutma sırasında aşırı güçlük ya da ağızdan salya gelmesi durumunda da bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

‌Tonsillit tanısı nasıl konulur?

‌Tonsillit tanısı için doktor, hastanın şikâyetlerini dinledikten sonra fiziki muayene yapar. Muayenede hastanın boğazına, kulak ve burnuna bakmak için ışıklı bir alet kullanır. Bazı ‌strep boğaz enfeksiyonu vakalarıyla ilişkili olan ve kızıl hastalığı olarak bilinen rahatsızlığa ait bir döküntü bulunup bulunmadığını kontrol eder. Şişmiş lenf bezleri için çocuğun çene altı ve boynunu elle araştırır. ‌Steteskop yardımıyla solunum seslerini dinler. Son olarak dalakta büyüme olup olmadığını anlamak için karın muayenesi yapar. Dalak muayenesi, ‌tonsilitle birlikte dalakta büyüme yapan ‌enfeksiyöz ‌mononükleoz teşhisi için önemlidir.

Daha sonra hastanın boğazının arkasına steril bir çubuk sürtünerek bir salgı örneği alınır. Bu örnek, klinikte veya bir laboratuvarda streptokok bakterisi varlığı açısından incelenir. Tanı için ayrıca hastadan kan numunesi alınarak tam kan sayımı testi yapılabilir. Testin sonucu, farklı tipteki kan hücrelerinin sayısını verir. Yükselen hücrelerin sayısı, enfeksiyonun bakteri mi yoksa virüs kaynaklı mı olduğunu tahmin etmeye yardımcı olabilir.

‌Tonsillit tedavisi nasıl yapılır?

Bademcik iltihabına ister viral isterse de bakteriyel bir enfeksiyon neden olmuş olsun, kişi evde bakım stratejileri ile daha hızlı bir iyileşme sağlayabilir. ‌Tonsillitin tahmin edilen nedeni virüsler ise, bu bakım stratejileri hastalığın tek tedavi seçeneğidir çünkü virüslerle mücadelede antibiyotiklerin etkisi yoktur. Viral ‌tonsilitlerde hastanın ortalama olarak yedi ile on gün içinde daha iyi olması beklenir. İyileşme süresi boyunca kullanılacak evde bakım stratejileri aşağıdakileri içerir:

• Yatak istirahati: Hastanın bol miktarda istirahat etmesi bağışıklık sistemini güçlendirir. Böylece iyileşmesi hızlanır.
• Yeterli sıvı alımı: Boğazı nemli tutmak, kurumasını önlemek ve böylece ağrıyı hafifletmek için bol sıvı alınmalıdır.
• Sıcak ve soğuk yiyecek ve içecek tüketimi: Et suyu, kafeinsiz çay veya ballı ılık su gibi sıcak sıvılar ve dondurma gibi soğuk gıdalar soğuk algınlığına bağlı boğaz ağrısını yatıştırır..
• Tuzlu su ile gargara: 8 çay kaşığı (237 mililitre) ılık suya 1 çay kaşığı (5 mililitre) sofra tuzu karıştırılarak hazırlanan çözelti ile gargara yapmak, boğaz ağrısını yatıştırmaya yardımcı olabilir.
• Havayı nemlendirmek: Boğazı daha fazla tahriş edebilecek kuru havayı gidermek için soğuk buhar makinesi kullanılabilir ya da kalorifere nemli havlu asılabilir.
• Pastil kullanmak: 4 yaşından büyük çocuklara boğaz ağrısını hafifletmek için pastil verilebilir.
• Tahriş edici maddelerden kaçınmak: Ev, sigara dumanından ve boğazı tahriş edebilecek temizlik ürünlerinden uzak tutulmalıdır.

Bakteri kaynaklı ‌tonsilit tedavisi, evde bakım uygulamalarının yanında antibiyotik tedavisi de gerektirir. ‌Tonsillektomi adı verilen bademciklerin ameliyat yoluyla alınması işlemi ise tekrarlayan ‌‌tonsillit, kronik ‌tonsillit veya antibiyotik tedavisine cevap vermeyen bakteriyel ‌tonsillitin tedavisi için gerekli olabilir.

Kaynak Bilgisi : MedicalPark